Telif Hakkı-Telif Hakkı İhlaline Karşı Açılabilecek Davalar

Telif Hakkı-Telif Hakkı İhlaline Karşı Açılabilecek Davalar ; Telif hakkı, bir fikir veya sanat eserini meydana getiren kişinin, bu eser üzerindeki haklarının tamamıdır. Kişinin her türlü fikri faaliyetleri ve emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde kazandığı hukuki haktır. Görsel, teknolojik , yazılı eserler, teknolojik ve dijital ürünler gibi fikir ve sanat eserleri gibi her türlü somut veya somut formlarla karşımıza çıkan eserler üzerinde telif hakkı kazanılır

Telif Hakkının Gerekliliği

Eğer eser sahibi ölürse mirasçıları da telif hakkı sayesinde eser üzerinden maddi kazanç elde edenlerden pay elde etme imkanı bulurlar.

Telif hakkı sayesinde eser üzerinde yapılacak herhangi değişim eser sahibinin rızası alınmadan yapılamayacaktır.

Telif Hakkının Özellikleri

• Telif hakkının doğumu eserin meydana getirilmesi ile doğar.Ayrıca tescile gerek yoktur.
• Telif hakları insan düşüncesinin yarattığı gayri maddi mallardır. Soyut niteliğe sahiptir. Somutlaştığı maddeden ayrı bir hukuki özelliğe sahiptir.
• Telif hakkı için ülkesllik ilkesi geçerlidir. Yani bu hak hangi ülke sınırları içinde doğmuşsa o ülke mevzuatına göre koruma sağlar.
• Belirli süre için hukuki koruma sağlarlar.
• Telif hakları mutlak haklardandır. Herkese karşı ileri sürülebilen bir haktır.

Telif Hakkı Koruma Süresi

Telif hakkı koruma süresi eser sahibinin eser hakkında başka kişilerin hak tecavüzlerini engellemek için koyulmuş tedbiri bir süredir.telif hakkı koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır. Birden fazla eser sahibi söz konusu ise son sağ kalanının ölüm tarihi esas alınır. Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır. Sahibinin ölümünden sonra alenileşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır. Eser sahibi belli değilse, koruma süresi eserin aleniyet kazanmasından itibaren 70 yıldır. Koruma süresi eser alenileşmediği sürece işlemeye başlamaz. Eser sahibinin ölümünden itibaren başlayan sürelerin hesabında, eser sahibinin öldüğü seneyi takip eden yılın ilk günü başlangıç tarihi sayılır. Aleniyet tarihinden başlayan süreler, eserin ilk defa alenileştiği yıldan sonraki senenin ilk gününden itibaren hesap olunur. Koruma sürelerinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir. Bir eserin aslı veya işlenmeleri için tanınan koruma süreleri birbirine tabi değildir.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Teklif hakları doğrudan eseri meydana getiren kişiye özgülenen bir haktır. Dolayısıyla haricen telif hakkının alınmasına gerek yoktur. Fakat isteğe bağlı kayıt ve tescil işlemi yapılmaktadır. Bu işlem herhengi bir hak kazanılmasını sağlamamakla birlikte ispat kolaylığı sağlaması açısından isteğe bağlı tedbir yaptırılabilir.

Genel olarak telif hakkı eserle birlikte doğmasına rağmen, tescili gereken istisnai eserler de vardır. Bu eserler Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt Ve Tescili Hakkında Yönetmelik’in “zorunlu kayıt ve tescil” başlığı altında düzenlenmiştir.

Telif Hakkı Sahibinin Hakları

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunda eser sahibine ilişkin haklar mali ve manevi haklar şeklindedir.

Mali Haklar ;

• İşleme Hakkı: Eser sahibinin eserini oluşturuken başka bir eserden faydalandığı ve bu esere kıyasla bağımsız özellikte olmayan ve işleyenin özgünlüğünü taşıyan fikir ve sanat eserleri meydana getirme hakkı,
• Çoğaltma Hakkı: Bir eserin aslına uygun olarak herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak çoğaltılmasıdır.
• Yayma Hakkı: Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır.
• Temsil Hakkı: Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkıdır.
• Umuma İletim Hakkı: Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-TV , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasıdır.
  Manevi Haklar:
• Eseri Kamuya Sunma Yetkisi: Fikir ve sanat eserinin telif hakkının doğduğu ülkenin tamamında ya da bir bölgesinde, umuma arzedilmesi, çeşitli şekillerde tanıtılmasıdır. Özetle eserin aleniyet kazanmasıdır. Bu hakkın görüntüsü farklı şekillerde karşımıza çıkar. Örneğin; eserin kamuya sunulmasında karar verme yetkisi, kamuya sunma zamanını belirleme yetkisi, eserin kamuya sunulma tarzını belirleme yetkisi, kamuya sunulmamış eserin içeriği hakkında bilgi verme yetkisi.
• Eser Sahibi Olarak Tanıtılma Yetkisi/Hakkı: Eseri, sahibinin adı veya müstear adı ile yahut adsız olarak, umuma arz etme veya yayımlama hususunda karar vermek salahiyeti münhasıran eser sahibine aittir
• Eser Sahibinin Eserde Değişiklik Yapılmasını Önleme Yetkisi/Hakkı: Eser sahibinin rızası almaksızın eserde değişiklik yapılamamasıdır.
  Eser sahibinin malik ve zilyede karşı haklar: Eser sahibi, bazı durumlarda, eserin maliki veya zilyedinden, koruma şartlarını yerine getirmek şartıyla , eserin asıllarından geçici bir süre yararlanmayı talep etme hakkına sahiptir.

Telif Hakkı İhlaline Karşı Açılabilecek Davalar

Telif hakları ihlallerine karşı hem Fikrî ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinde hukuk davaları yoluyla hem de savcılığa suç duyurusunda bulunularak Fikri Ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi’de ceza davası açılması yoluyla hak aranabilir.

• Ceza Davası: Telif hakkının ihlalali eylemini gerçekleştiren kişilerin hem hukuki hem cezai sorumluluğu bulunmaktadır. Telif hakkı sahibi tecavüz eylemini yapan kişi veya kişiler hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunarak bahse konu eylemi gerçekleştirenler hakkında cezalandırma talebinde bulunabilir. Savcılık yaptığı soruşturma kapsamında iddiaları yeterli bulması halinde iddaname düzenleyerek Fikri Ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi’ne sevkeder. Fikri Ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi eylemin 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 30. maddesinde marka hakkına tecavüz fiillerinin işlendiğini tespit ederse 1 yıldan 4 yıla kadar hapis ve aynı zamanda adli para cezasının uygulanmasına karar verir.

Hukuk Davaları:

• Tespit Davası: Bu dava hâlihazırda mevcut olan bir durumun mahkeme tarafından tespiti talep edilmektedir. Telif hakkının tespiti için mahkemede telif hakkının tespiti davası ikame edilebilir. Madde hükmünden de anlaşılacağı gibi, eser sahibinin tespiti davası iki halde açılabilmektedir. Buna göre, bir eserin sahibinin kim olduğu yani eserin kimin tarafından meydana getirtildiği hususunda bir ihtilaf var ise, herhangi bir kişi eserin sahibinin kendisi olduğunu iddia ediyorsa bu davayı açabilecektir.
• Tecavüzün ref’i davası: “Ref” kelimesi ortadan kaldırmak, bertaraf etmek, gidermek anlamına geldiği için, bu dava bir tecavüzün gerçekleşmiş ve sonuç doğurmuş olması halinde açılabilmektedir.Tecavüzün giderilmesi davası açılabilmesi için devamlı bir tecavüzün varlığı gerekmektedir. Dava devam eden bir tecavüzün önlenmesi amacıyla açılır, tecavüz sona ermişse dava da konusuz kaldığından dolayı açılamamaktadır, bu durumda hakkı ihlal edilen bu durumda yalnızca tazminat talebinde bulunabilir. Tecavüzün ref’i davası hak sahipleri tarafından mali ya da manevi hakkı ihlal etmekte olan kişiye karşı açılabilir.
• Tecavüzün Men’i davası: Bu dava , telif hakkının ihlalinin henüz gerçekleşmemiş ancak gerçekleşmesinin olası olduğu durumlarda mütecavize karşı tecavüzün men’i (müdahalenin men’i) davasını açarak tecavüz tehlikesinden korunma imkânı verir. Tecavüzün men’i davası ile kanun koyucu gelecekte ortaya çıkacak hak ihlallerini önlemeyi amaçlamaktadır. Tecavüzün ref’i davasından farklı olarak, bu davanın en temel özelliği geleceğe yönelik olmasıdır. Tecavüzün men’i davasının açılabilmesi için FSEK md.69 hükmünde de belirtildiği gibi, eser sahibinin mali ve manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalmış olması gerekmektedir.
• Maddi Tazminat Davası: Telif hakkı ihlali neticesinde hak sahibinin maddi bir zararı da meydana gelmiş olabilir. Örneğin, eserde değişiklik yapılması durumunda eser sahibi bu değişiklik nedeniyle, başka siparişlerini kaybetmiş olabilir. Dolayısıyla eser sahibinin eserinde meydana gelen değişiklikler yoluyla ve başka türlü manevi hakların ihlali sebebiyle maddi zarar meydana gelebilir. Bu şekilde maddi bir zararın meydana gelmesi durumunda hak sahibinin maddi tazminat talep edebilecektir.
• Manevi Tazminat Davası: Tazminat davaları eser sahibi veya haleflerinin mal varlıklarında veya manevi haklarında uğradıkları zararın giderilmesi amacıyla açılırlar. Manevi haklara tecavüz halinde açılacak manevi tazminat davası FSEK md.70/I hükmünde düzenlenmiştir.

Sıradaki Makelemiz : Ankara Ceza Avukatı