Sağlıkta reklam yasağı; doktor, diş hekimi ve özel sağlık kuruluşlarının hasta çekmeye yönelik her türlü tanıtım, kampanya, indirim, reklam, öncesi-sonrası görseli, Google veya sosyal medya reklamı yapmasını yasaklayan hukukî düzenlemedir. 1219 sayılı Kanun, Tıbbi Deontoloji Tüzüğü, 6023 sayılı Kanun ve özel sağlık kuruluşları yönetmelikleri bu yasağı açıkça düzenler. Aykırılık hâlinde disiplin cezası uygulanır.
Sağlıkta Reklam Yasağı Neden Vardır?
Hekimlik mesleği, ticari rekabet konusu olamayacak kadar özel ve kamusal bir hizmettir. Bu nedenle mevzuat, sağlık alanını ticari reklamdan tamamen ayırmış; hem hekimler hem de özel sağlık kuruluşları için katı bir reklam yasağı getirmiştir. Amaç:
-
Hastanın aldatılmasını önlemek,
-
Hekimlik mesleğinin saygınlığını korumak,
-
Tıbbi hizmeti bir “kampanya – promosyon” alanına dönüştürmemek,
-
Sağlık hizmetinde rekabet yerine etik ve bilimsel yaklaşımı hâkim kılmaktır.
Sağlıkta Reklam Yasağının Hukuki Dayanakları
- Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım Ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik
- 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu
- 1219 sayılı Tababet Ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun
- Tıbbi Deontoloji Tüzüğü
- Özel Hastaneler Yönetmelik
- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- Hekimlik Meslek Etiği Kuralları
Sağlıkta Reklam Sayılan Davranışlar Nelerdir?
Aşağıdaki her davranış hukuken reklamdır ve yasaktır:
-
Google, Instagram, YouTube, TikTok üzerinden ücretli reklam
-
“Botoks kampanyası”, “diş beyazlatma indirimi” gibi ticari duyurular
-
Öncesi–sonrası fotoğrafları
-
Influencer işbirlikleri
-
Hasta yorumlarının abartılı/övgü amaçlı paylaşılması
-
Fiyat veya kampanya duyuruları
-
“En iyi doktor”, “garantili sonuç” gibi iddialı ifadeler
-
Kurumun veya hekimin kendisini öven tanıtım çalışmaları
Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım Ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik
Madde – 1
Bu Yönetmeliğin amacı; sağlık hizmetlerinde tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerine ilişkin temel ilke ve ölçütlerin belirlenmesi, bu faaliyetlerin denetlenmesi ve uygulanacak yaptırımlara ilişkin usul ve esasların düzenlenmesidir.
Madde – 2
Bu Yönetmelik; sağlık meslek mensuplarını, sağlık hizmeti sunan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait olup ilgili mevzuatı uyarınca Sağlık Bakanlığı tarafından verilen izin, uygunluk belgesi veya ruhsat ile faaliyet gösteren tüm sağlık kurum, kuruluş, müesseseleri ve uluslararası sağlık turizmi aracı kuruluşları tarafından yapılan tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri ile sağlık hizmet sunumu alanında yetkisi, izni ya da ruhsatı bulunmayan kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerini kapsar.
Madde 5-6-7
Sağlık hizmetlerinde tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri, açık veya örtülü reklam yapılması kesin olarak yasak olmakla birlikte yalnızca genel ahlaka, tıbbi deontolojiye ve meslek etiğine uygun, hukuken yetkili sağlık meslek mensupları tarafından yapılan doğru, yönlendirici olmayan, koruyucu ve geliştirici nitelikte sınırlı bilgilendirmelere izin verilmektedir;
Bu kapsamda sağlık tesisleri uzmanlık dalları, adres ve iletişim bilgileriyle sınırlı bilgilendirme yapabilirken, hekim ve diş hekimleri ise yalnızca 1219 sayılı Kanunda yer alan uzmanlık unvanları, akademik dereceleri, muayene gün ve saatleri ile hizmet verilen alanı duyurabilir, bunun dışında üstünlük iddiası yaratan, yanıltıcı, haksız rekabet oluşturan, bilimsel olarak kanıtlanmamış yöntemleri tanıtan, teşekkür ilanı izlenimi doğuran, hastayı doğrudan veya dolaylı şekilde belirli bir kişiye ya da kuruluşa yönlendiren hiçbir içerik paylaşamaz; aracı kuruluşlar üzerinden yönlendirme yapılamaz, istatistiki veriler çarpıtılamaz, özendirme, çekiliş, hediye gibi pazarlama faaliyetleri yürütülemez ve kişilere rızaları olmaksızın telefon, SMS, e-posta veya sosyal medya üzerinden tanıtım gönderilemez.
Ayrıca sosyal medya ve internet ortamında yapılan tüm bilgilendirmelerde bu ilkelere tam uyulması zorunlu olup paylaşanlar da içerik sahipleriyle aynı derecede sorumludur; sosyal sorumluluk projeleri kapsamındaki tanıtımlar için Bakanlıktan izin alınması gerekir ve uluslararası sağlık turizmine ilişkin tanıtımlar ilgili özel Yönetmelik hükümlerine uygun yapılmalıdır.
Mahremiyet bakımından tüm tanıtım faaliyetleri Hasta Hakları Yönetmeliği ile KVK mevzuatına uygun yürütülmeli, görsel içerik kullanımı ise tedavi etkilerini kıyaslayan öncesi-sonrası görüntüleri içermemeli, genel ahlaka aykırı, istismar edici, yanıltıcı veya endişe verici olmamalı, hastaya ait görüntüler ancak açık rıza ve onam formu ile kullanılmalı, hasta istediğinde izni koşulsuz geri alabilmeli, görüntü kullanımına karşılık herhangi bir indirim veya menfaat sağlanamamalı, görüntüler filtre, makyaj, düzeltme veya teknik manipülasyona uğratılmamalı, işlem ve çekim tarihleri belirtilmeli, bu görsellere ilişkin yorum veya teşekkür nitelikli ifadeler paylaşılamamalı ve bu paylaşımlar tamamen yoruma kapatılmalıdır;
Ayrıca ameliyathane veya tıbbi girişim sırasında hasta görüntüsü, vücudun mahrem bölgelerine ilişkin içerikler, sponsorlu gönderiler ve rakip kuruluşlardan üstünlük algısı oluşturan görseller kesin olarak yasaktır ve yapılan tüm görsel paylaşımlar sağlık meslek mensubu veya sağlık tesisi tarafından bizzat gerçekleştirilmelidir.
Madde – 10
Bu Yönetmeliğe aykırı tanıtım ve bilgilendirme yapılması hâlinde hekim ve diş hekimlerine 1219 sayılı Kanunun 27 veya 44. maddeleri uyarınca idari para cezası uygulanır ve durum meslek kuruluşlarına bildirilir; sağlık tesisleri açısından ilk iki tespitte uyarı verilir, bir yıl içinde üçüncü ihlalde ilgili birimin faaliyeti üç gün süreyle durdurulur; uluslararası sağlık turizmi tesisleri veya aracı kuruluşlarında ise ilk tespitte uyarı, ikinci tespitte bir ay, üçüncü tespitte üç ay süreyle sağlık turizmi faaliyetinin durdurulması yaptırımı uygulanır.
Organ nakli merkezlerinde reklam niteliğindeki tanıtımın ilk tespitinde kadavra organ dağıtımı üç ay süreyle durdurulur, ikinci tespitte nakil türüne göre üç ay süreli faaliyet izni iptal edilir; organ veya doku teminine yönelik ilan ve reklam veren kişiler hakkında ise doğrudan suç duyurusunda bulunulur.
Yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız sağlık hizmeti sunan kişi ve kuruluşların tanıtım faaliyetlerinin tespiti hâlinde yerin faaliyeti derhal durdurulur ve ilgililer hakkında 1219 ve 3359 sayılı Kanunlar uyarınca Cumhuriyet savcılığına suç duyurusu yapılır; hekim ve diş hekimi dışındaki sağlık meslek mensupları yalnızca mesleki yetki alanları içinde, sağlık beyanı içermeyen tanıtım yapabilir, aksi hâlde bu kişiler de yetkisiz sağlık hizmeti sunumu kapsamında cezai işleme tabi tutulur.
Sosyal medya veya internet ortamında yapılan tanıtımların halk sağlığını tehlikeye düşürmesi, tanı–tedavi sürecini olumsuz etkilemesi veya suç unsuru taşıması hâlinde 5651 sayılı Kanun kapsamında erişimin engellenmesi için suç duyurusu yapılır; ayrıca yönetmeliğe aykırı tanıtım yaptığı tespit edilenlerin kamu görevlisi olmaları hâlinde haklarında tabi oldukları disiplin mevzuatına göre işlem yürütülür.
Tıbbi Deontoloji Tüzüğü Kapsamında Sağlıkta Reklam Yasağı
Tıbbi Deontoloji Tüzüğü’nün 8. maddesine göre tabiplik ve diş tabipliği mesleğine, ayrıca tedavi kurum ve kuruluşlarına hiçbir şekilde ticari bir nitelik verilemez; hekim, yaptığı her türlü yayında mesleğin onur ve saygınlığını korumakla yükümlü olup, doğrudan veya dolaylı şekilde kendi reklamını yapamaz ve hiçbir ortamda reklam niteliğinde teşekkür ilanı yayımlayamaz.
Hekimlik Meslek Etiği Kuralları Çerçevesinde Doktorların Reklam Yasağı
Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının 11. maddesine göre hekim, mesleğini icra ederken hiçbir şekilde reklam yapamaz, ticari reklamlara aracılık edemez ve çalışmalarına ticari bir görünüm veremez; toplumda paniğe yol açan, yanıltıcı veya yanlış yönlendiren ifadeler kullanması ya da meslektaşları arasında haksız rekabete sebep olan davranışlarda bulunması yasaktır; hekim yalnızca yayın araçlarıyla yapacağı duyurularda Tababet Uzmanlık Tüzüğü’nde kabul edilmiş uzmanlık alanını, çalışma gün ve saatlerini bildirebilir.
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 24. maddesi gereğince; “İcrayı sanat eden tabipler hasta kabul ettikleri mahal ile muayene saatlerini ve ihtisaslarını bildiren ilânlar tertibine mezun olup diğer suretlerle ilân, reklam vesaire yapmaları memnudur.” denilmiştir.
6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu Çerçevesinde Doktor ve Diş Hekimlerinin Reklam Yasağı
Madde 28 – İdare Heyetinin diğer vazifeleri şunlardır:
Sanat icrası hakkındaki kanunların ve bunlarla ilgili mevzuatın gereği gibi uygulanmasına yardım etmek. Bu arada:
a) Oda azaları ile hastalar arasında aracılık yapmayı meslek edinenlerle oda azalarının iş birliği yapmasını,
b) Meslek mensupları arasında karşılıklı gayrimeşru menfaat sağlanmasını,
c) Meslek adabına uymayan ve tıp mesleklerinin icrasına dair kanunun kabul ettiği
çerçeve dışında tabela kullanılmasını,
d) Sinema, radyo, müstahdemler veya sair yazılı ve sözlü vasıtalarla reklam
yapılmasını” sağlamaktır.
Doktor ve Diş Hekimlerinin Reklam Yasağı Hakkında Emsal Kararlar
Danıştay 10. Dairesi 2023/5443 E, 2023/5443K , 27.02.2024 Tarihli Kararı
Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik, 29/07/2023 tarih ve 32263 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, Yönetmeliğin “Yaptırımlar” başlıklı 10. maddesinin birinci fıkrasında, bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak tanıtım ve bilgilendirme yaptığı tespit edilen hekim veya diş hekimlerine uygulanacak müeyyideler belirlenirken, aynı maddenin ikinci fıkrasında, “Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin yapıldığı tespit edilen sağlık tesisi iki kez uyarılır.
Bir yıl içerisinde üçüncü kez bu Yönetmelik hükümlerine aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri yapıldığının tespit edilmesi halinde üç gün süreyle ilgili tıp veya uzmanlık dalındaki birimin faaliyeti durdurulur.” kuralına yer verilmiştir.
idari yaptırımların en önemli özelliklerinden biri de cezalandırıcı ve caydırıcı nitelikte olmalarıdır. Uygulanacak müeyyide caydırıcı olduğu ölçüde, konulan kuraldan beklenen amacın da gerçekleştiği söylenebilir.
Bu açıklamalar ışığında, iptali talep edilen düzenlemede müeyyide öngörülen eylemin “Yönetmeliğe aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyeti yapılması” olarak belirlendiği, anılan eylemin karşılığında bir yıl içerisinde iki kez uyarmadan sonra üçüncü kez oluşacak ihlal halinde “ilgili tıp veya uzmanlık dalındaki biriminin faaliyetinin durdurulması” şeklinde bir müeyyide öngörüldüğü, bu şekilde söz konusu ihlale ilişkin uygulanacak müeyyidenin, yalnız faaliyeti durdurulacak tıp veya uzmanlık dalında yapılacak ihlal eyleminde mi yoksa uzmanlık alanı fark etmeksizin sağlık tesisinin Yönetmeliğe aykırı her eyleminde mi uygulanacağı hususunun belirsiz bırakıldığı anlaşılmaktadır.
Buna göre, dava konusu düzenlemenin “açık”, “anlaşılır” ve “sınırlarının belli olması” şartlarını taşımadığı ve yukarıda kısaca açıklanan “belirlilik” ve “hukukî güvenlik” ilkelerine aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, söz konusu kuralda öngörülen bir yıl içerisinde üç kez ihlal durumunun, sadece tek bir tıp veya uzmanlık dalında yapılması gerektiği yönünde yorumlanması halinde ise, uygulamada sağlık tesisine “uyarı” dışında bir müeyyidenin uygulanmasının neredeyse imkansız hale geleceği, ihlale konu davranış ile müeyyide arasında bir denge olamayacağı, böylece idari yaptırımların uygulanmasındaki amaçlara yönelik olarak “önleyici ve caydırıcı olma” niteliklerinin göz ardı edileceği ve söz konusu hükümle ulaşılmak istenen amaca hizmet edilemeyeceği değerlendirilmiştir.
Bu durumda, dava konusu Yönetmelik hükmünün açık, net ve belirli olmadığı, keyfi uygulamalara sebebiyet vereceği görüldüğünden düzenlemede hukuka uyarlık bulunmamış, ayrıca, dava konusu düzenlemenin bu haliyle uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğmasına yol açacağı sonucuna varılmıştır.
Danıştay 10. Dairesi 2020/4115E, 2021/2180K , 29.04.2021
Davacı şirkete ait ve “… .. Göz Hastalıkları Merkezi” adı altında faaliyet gösteren sağlık kuruluşu tarafından, Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliğin bilgilendirme ve tanıtıma ilişkin 29. maddesinin bir yıl içerisinde ikinci kez ihlal edildiğinden bahisle, anılan sağlık kuruluşunun poliklinik faaliyetlerinin 3 gün süreyle durdurulmasına ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
…. İdare Mahkemesince, dava konusu işlemin iptaline ilişkin ısrar kararının, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 17/01/2018 tarih ve E:2015/1560, K:2018/38 sayılı kararı ile bozulması üzerine, bozma kararına uyularak verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararla; dava konusu cezanın verilmesine neden olan tanıtımlardaki ifadelerin ve ifa edilen eylemlerin, Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliğin “Bilgilendirme ve Tanıtım” başlıklı 29. maddesine aykırılığı açık olduğundan, davacı şirket adına idari yaptırım uygulanmasının yerinde olduğu;
Ancak davacı şirkete ait özel sağlık kuruluşunun ilgili Yönetmelik hükmüne aykırı davranışlarının gerektirdiği poliklinik faaliyetinin bir yıl içinde ikinci defasında 3 gün süre ile durdurulması şeklindeki idari yaptırımda, 21/03/2014 tarih ve 28948 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan değişikliğin davacı lehine uygulanması gerektiğinden, dava konusu işlemde hukuka ve mevzuat uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlem iptal edilmiştir.
İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Doktorların Reklam Yasakları ve Diş Hekimlerinin Reklam Yasakları İle İlgili Detaylı Bilgi Almak İçin Lütfen Reform Hukuk Bürosu İle iletişime geçiniz.
Sıradaki Makalemiz :
