İddianame Nedir? Hazırlanışı, İçeriği ve Hukuki Süreç

Reform Avukatlık BürosuNisan 23, 2025

0 29 5 dakika okuma süresi

İddianame Ne Demek Hazırlanışı, İçeriği ve Hukuki Süreç

Ceza muhakemesi hukukunda iddianame, kamu davasının açılmasını sağlayan temel belgelerden biridir. Bu makalede, “İddianame nedir?” sorusunu yanıtlarken, iddianamenin hazırlanma şartları, iadesi, kabulü, İddianamenin hukuki niteliği ve yargılamaya etkileri gibi konuları ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Ayrıca CMK‘daki düzenlemeler, Yargıtay içtihatları ve uygulamadaki pratik bilgilerle konuyu zenginleştireceğiz.

İlgili Yazımızın İçeriği

İddianame Nedir? Hukuki Tanımı ve Önemi

İddianame, Cumhuriyet savcısının bir suçun işlendiği yönündeki yeterli şüpheye dayanan delilleri toplayarak, kamu davası açmak üzere mahkemeye sunduğu resmi belgedir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun 170. maddesinde iddianamenin içeriği ve şartları detaylı olarak düzenlenmiştir.

Bu belge sayesinde ceza yargılamasının ikinci aşaması olan kovuşturma sürecine geçilir. Bu nedenle iddianame, hem şüphelinin hakkında ne ile itham edildiğini görmesi, hem de mahkemenin yargılama yetkisini kullanabilmesi açısından zorunlu ve kritik bir evraktır.

İddianame Ne Zaman Hazırlanır?

Soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, şüpheli aleyhine yeterli şüphe oluşan delilleri topladığında iddianame düzenler. Bu aşamada savcı, delilleri değerlendirir, uzlaştırma, önödeme, seri muhakeme gibi özel usuller varsa bunları uygular.

Uzlaştırma kapsamındaki bir suçta uzlaşma sağlanmazsa, ya da önödeme teklifine olumlu yanıt verilmezse ve yeterli delil varsa iddianame düzenlenir.

İddianamede Hangi Bilgiler Yer Alır?

CMK m. 170/3 uyarınca bir iddianamede aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur:

(3) Görevli ve yetkili mahkemeye hitaben düzenlenen iddianamede;

a) Şüphelinin kimliği,
b) Müdafii,
c) Maktul, mağdur veya suçtan zarar görenin kimliği,
d) Mağdurun veya suçtan zarar görenin vekili veya kanunî temsilcisi,
e) Açıklanmasında sakınca bulunmaması halinde ihbarda bulunan kişinin kimliği,
f) Şikâyette bulunan kişinin kimliği,
g) Şikâyetin yapıldığı tarih,
h) Yüklenen suç ve uygulanması gereken kanun maddeleri,
i) Yüklenen suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
j) Suçun delilleri,
k) Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,

Gösterilir.

(4) İddianamede, yüklenen suçu oluşturan olaylar, mevcut delillerle ilişkilendirilerek açıklanır; yüklenen suçu oluşturan olaylar ve suçun delilleriyle ilgisi bulunmayan bilgilere yer verilmez.

(5) İddianamenin sonuç kısmında, şüphelinin sadece aleyhine olan hususlar değil, lehine olan hususlar da ileri sürülür.

(6) İddianamenin sonuç kısmında, işlenen suç dolayısıyla ilgili kanunda öngörülen ceza ve güvenlik tedbirlerinden hangilerine hükmedilmesinin istendiği; suçun tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ilgili tüzel kişi hakkında uygulanabilecek olan güvenlik tedbiri açıkça belirtilir.

Yukarıda belirttiğimiz zorunlu unsurlardan birinin yer almadığı iddianame yani eksik hazırlanan iddianameler mahkeme tarafından iade edilir.

Hangi Durumlarda İddianame Düzenlenmez

Madde 171 – (Değişik: 6/12/2006 – 5560/22 md.)

(1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.

(2) Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.

Madde 172 – (1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi ve mercii gösterilir.

İddianamenin Kabulü Ne Anlama Gelir?

Hazırlanan iddianame, yetkili ve görevli mahkemeye sunulur. Mahkeme, CMK m.174 uyarınca iddianameyi en geç 15 gün içinde değerlendirmek zorundadır.

Mahkeme, iddianamenin yasal unsurları taşıdığını ve kamu davası açılmasının yerinde olduğunu kabul ederse, iddianame kabul edilir ve dosya esas defterine kaydedilir.

İddianamenin İadesi ve Sonuçları Nelerdir?

Mahkeme, aşağıdaki durumlarda iddianameyi iade eder:

CMK m.170/3’e uygun olarak düzenlenmemişse, ( bulunması gereken zorunlu unsurların bulunmaması)
Yeterli şüphe bulunmuyorsa,
Şikayete bağlı suçlarda şikayet yoksa,
Önödeme, uzlaştırma ya da seri muhakeme uygulanmadan iddianame düzenlenmişse.

Soruşturma veya kovuşturma yapılması izne veya talebe bağlı olan suçlarda izin alınmaksızın veya talep olmaksızın düzenlenen, İddianamenin Cumhuriyet Başsavcılığına iadesine karar verilir.

Not : Suçun hukukî nitelendirilmesi sebebiyle iddianame iade edilemez. Cumhuriyet savcısı, iddianamenin iadesi üzerine, kararda gösterilen eksiklikleri tamamladıktan ve hatalı noktaları düzelttikten sonra, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesini gerektiren bir durumun bulunmaması halinde, yeniden iddianame düzenleyerek dosyayı mahkemeye gönderir. İlk kararda belirtilmeyen sebeplere dayanılarak yeniden iddianamenin iadesi yoluna gidilemez.

Savcı İddianameyi Hangi Durumda Hazırlar?

Savcının iddianame hazırlaması için delillerin bir bütün olarak değerlendirildiğinde suç işlendiğine dair “yeterli şüphenin oluşmuş olması gerekir. Yeterli şüphe, mahkumiyet için yeterli olmamakla birlikte, kamu davası açılmasını haklı gösterecek düzeyde olmalıdır. Bu kapsamda ifade tutanakları, uzman raporları, teknik takip verileri gibi birçok unsur değerlendirilir.

İddianame Geldi Ne Yapmalıyım?

Hakkınızda iddianame düzenlenmişse ve bu mahkemece kabul edilip size tebliğ edildiyse, artık sanık sıfatı kazanırsınız. Bu noktada bir ceza avukatıyla görüşerek hem iddianamenin içeriğini analiz etmeli, hem de savunma stratejinizi belirlemelisiniz. İlk duruşmaya kadar delillerin incelenmesi ve hukuki hazırlığın yapılması çok önemlidir.

İddianame Nasıl ve Nereden Öğrenilir?

Kabul edilen iddianame mahkeme tarafından avukatınız varsa avukatınıza avukatınız yoksa sanığın kendisine tebliğ edilir. Ayrıca iddianame düzenlenip dava açıldıysa dava dosyanızı UYAP sistemi üzerinden görebilirsiniz. Hazırlanan ve kabul edilen iddianame genellikle soruşturma dosyaları arasındadır. e-Devlet şifrenizle UYAP Vatandaş Portalı’na giriş yaparak veya avukatınız aracılığıyla iddianame içeriğine erişebilirsiniz. Ayrıca mahkeme kaleminden fiziki olarak da alınabilir.

İddianameye Nasıl İtiraz Edilir?

İddianameye karşı doğrudan bir itiraz yolu bulunmamaktadır. Ancak, duruşma öncesinde veya ilk celsede, iddianamede yer alan delillerin yetersizliği, suç vasfının hatalı değerlendirilmesi veya usule aykırılıklar dilekçeyle ileri sürülebilir. Bu hususlar mahkemenin değerlendirmesine sunulur.

İddianamede Yer Alan Suçlamalar Ne Kadar Bağlayıcıdır?

İddianamede belirtilen suçlama, mahkemenin yargılamasının sınırlarını belirler. Ancak mahkeme, deliller doğrultusunda iddianamede yer almayan fakat suç teşkil eden başka fiilleri tespit ederse iddianame genişletilemez; ancak duruma göre savcılık ek iddianame düzenleyebilir.

İddianame Sonrası Mahkeme Süreci Nasıl İşler?

İddianamenin kabulüyle birlikte mahkeme dosyayı esas defterine kaydeder ve duruşma günü belirler. İlk duruşmada kimlik tespiti yapılır, iddianame okunur ve sanığın savunması alınır. Sonrasında tanıklar, mağdurlar ve diğer deliller değerlendirilerek karar aşamasına geçilir.

CMK’ya Göre İddianame Şartları ve Süreç

CMK 170. madde iddianamenin içeriğini; CMK 174. madde ise iade sebeplerini düzenler. CMK uyarınca iddianame:

Yeterli şüphe oluşturacak delillere dayanmalı,
Zorunlu unsurları içermeli,
Alternatif çözüm yolları (uzlaştırma, önödeme) tüketilmiş olmalı,
Suçun işlendiğine dair kanaat oluşturmalı.

Bu şartlar sağlanmadıkça kamu davası açılamaz.

Yargıtay’ın İddianameye İlişkin Emsal Kararları

Yargıtay, iddianamenin sadece şekli olarak değil, içerik olarak da yeterli açıklıkta ve somutlukta olması gerektiğini birçok kararında vurgulamaktadır. Özellikle soyut ve genel nitelikli iddianamelerin sanığın savunma hakkını ihlal ettiği yönünde kararlar bulunmaktadır.

Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2020/4132 E. sayılı kararında, “iddianame içeriğinin sanığın hangi eylemiyle suçlandığının açıkça anlaşılır olması gerektiği” belirtilmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

İddianame kaç günde hazırlanır?

Soruşturma sürecine göre değişmekle birlikte, yeterli delil oluştuğu anda savcı iddianameyi hazırlayabilir. Kanunen belirlenmiş bir süre yoktur.

İddianame neden reddedilir?

Eksik unsurlar, delil yetersizliği, usule aykırılıklar veya alternatif çözüm yollarının değerlendirilmemesi gibi sebeplerle iddianame reddedilebilir.

İddianameye Karşı Avukat Desteği Ne Kadar Önemli?

Ceza yargılamaları ciddi sonuçlar doğurabilecek süreçlerdir. İddianameye karşı etkili bir savunma geliştirebilmek için ceza hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınması büyük önem taşır. Özellikle tutuklama talepli dosyalarda avukatın zamanında müdahalesi kritik olabilir.

İddianame örneğini nereden görebilirim?

e-Devlet üzerinden UYAP Vatandaş Portalı’na giriş yaparak veya avukatınız aracılığıyla iddianame örneğine ulaşabilirsiniz.

İddianame hazırlandıktan sonra ne olur?

İlgili mahkeme 15 gün içinde iddianameyi değerlendirir. Kabul edilirse dava açılır, reddedilirse savcılığa iade edilir.

İddianame geldi, tutuklanır mıyım?

Tutuklama iddianamenin kabulüyle otomatik olarak gerçekleşmez. Delil durumu, kaçma şüphesi gibi kriterlere göre ayrı değerlendirilir.

İddianame ile Dava Açılması Aynı Şey mi?

Evet. Bir iddianamenin mahkemece kabul edilmesiyle birlikte kamu davası resmen açılmış olur. Bu aşamadan sonra artık sanık sıfatı kazanılır ve mahkeme esas hakkında yargılamaya başlar.