Sağlıkta reklam yasağı, sağlık hizmeti veren kişi ve kuruluşların reklam yapmasını kısıtlayan hukuki düzenlemeleri ifade eder. Sağlık hizmeti, ticari bir metadan öte, insani bir ihtiyaçtır. Bu sebeple, sağlık alanında reklam yasağı, söz konusudur. Bu yasak, hekimler ve diş hekimleri de dahil olmak üzere tüm sağlık çalışanlarını kapsar. Bu sebeple, bu yazıda sağlıkta reklam yasağının temelini, kapsamını ve ihlalinin sonuçlarını ve diş hekimliği özelinde reklam yasağının içeriğini ve yaptırımlarını da ele alacağız.
Reklam Nedir ?
“Reklam”, bir ürünün veya hizmetin alım ve satışını kolaylaştırmak, belirli bir amacı yaymak için ücret veya menfaat karşılığında halka yönelik yapılan duyurulardır.
Reklamın Amacı Nedir?
Reklamın konusu ürün veya hizmettir. Bu kapsamda reklamın ürün ve hizmete yönelik amacı şunlardır:
- Tanıtmak
- Övmek
- Tüketiciye benimsetmeye çalışmak
Reklamın Kapsamına Neler Girer?
Reklam kapsamına giren eylemler arasında şunlar sayılabilir: (Danıştay, 15. Daire, 2013/10623 E, 2013/8583 K. T. 15.11.2013)
-Bir ürün veya hizmetin tanıtılması ve övülmesi,
-Bir markanın tüketiciye benimsetilmeye çalışılması,
-Resimli veya müzikli imge ve simgeler kullanılmak suretiyle bunların belleklere yerleştirilmesine gayret edilmesi,
-Toplumsal etkinliklerin düzenlenmesi suretiyle doğrudan veya dolaylı olarak belirli ürünlere veya markalara dikkatin çekilmesi (yarışmalar, konserler, sanatsal ve kültürel etkinlikler),
-Toplumsal etkinliklerin düzenlenmesinde veya yayın programlarının hazırlanmasında finansman veya diğer yollarla katkıda bulunulması,
-Yayın programlarının hazırlanmasında finansman veya diğer yollarla katkıda bulunulması,
Ticari Reklam Nedir?
“Ticari reklam”, pazarlama iletişimi niteliğinde duyurudur. Ancak, ticari reklam ticaret, iş, zanaat veya bir meslekle bağlantılı olarak gerçekleştirilir. Böylece, ticari reklam şunları amaçlar: (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu m. 61)
- Bir malın veya hizmetin satışını veya kiralanmasını sağlamak
- Hedef kitleyi bilgilendirmek veya ikna etmek
Bu bağlamda, ticari reklam, reklam verenler tarafından herhangi bir mecrada (yazılı, görsel, işitsel vb.) gerçekleştirilir.
Sağlıkta Reklam Yasağı Nedir?
“Sağlıkta reklam yasağı”, doktorlar, diş hekimleri ve sağlık kuruluşlarının bağlı olduğu bir kuraldır. Bu yasak, yazılı ve görsel basında, internet sitelerinde ve sosyal medyada yapılan tanıtım kurallarını ihlal eden reklam niteliğindeki yayınları kapsar. Bu içerikler arasında şunlar yer alabilir:
- Sağlık hizmetleriyle ilgili haberler,
- İlanlar,
- Röportajlar,
Sağlıkta reklam yasağına aykırı paylaşımlar ve girişimler sonucunda disiplin cezaları verilmektedir.
Sağlıkta Reklam Yasağının Amacı Nedir?
Sağlık hizmeti, öncelikle devletin sorumluluğundadır. Devlet, kamu ve özel sektördeki sağlık kuruluşlarından yararlanarak bu hizmeti sunmakla yükümlüdür. Özel hastanelerin veya özel polikliniklerin varlığı, sağlık hizmetinin ticarileşmesine yol açmamalıdır.
Bu sebeple, sağlık hizmeti veren kuruluşların reklam yapmaları yasaklanmıştır. Bu yasağın ardındaki temel gerekçeler şunlardır:
-
-
- Hastaların sağlıklarını ticari kaygılardan önde tutmaları sağlanmalıdır.
- Hekimler arasında haksız rekabet önlenmelidir.
- Tıbbi mesleğin saygınlığı korunmalıdır.
-
Özel sağlık kuruluşları da devletin sıkı denetimi altındadır. Bu sebeple, bu kuruluşların da dolaylı olarak devlet tekelinde olduğu söylenebilir.
Diğer taraftan; hekimlerin öncelikli sorumluluğu, hastalıkları önlemek, bilimsel ilkeleri takip ederek hastaları iyileştirmek ve hastaların yaşamını ve sağlığını korumaktır. (Hekimlik Meslek Etiği Kuralları m. 5) Bu sebeple, hekim görevini yerine getirirken ticari kaygılardan uzak durmalıdır. Reklam da ticari bir amaç taşıdığı için sağlık alanında yasaklanmıştır. Sağlıkta reklam yasağının temel amacı şunlardır:
- İnsan sağlığını korumak
- Hastaların kar, rekabet ve benzeri amaçlardan doğan zararlardan korunmasını sağlamak
Reklam Yasağının Kapsamı Nedir?
Sağlık alanındaki düzenlemeler, hekimlerin ve sağlık kuruluşlarının reklam yapmasını yasaklamış ve bilgilendirme ile tanıtım faaliyetlerini belirli kurallarla sınırlamıştır. Reklam yasağının kapsamına giren bazı faaliyetler şunlardır:
-
-
- Yanıltıcı, talep artırıcı ve kendilerini övücü tanıtım yapmak
- Kampanya düzenlemek
- Hiçbir şekilde reklam yapma
- İsim, unvan, dal ve adresleri dışında tanıtım yapmak
-
Hekimler ayrıca şu hususlarda reklam yasağına tabidir: (Türk Tabipleri Birliği’nin 47. Büyük Kongresi, Hekimlik Meslek Etiği Kuralları m. 11 ve Tıbbi Deontoloji Tüzüğü m. 8)
- Mesleki uygulamaları sırasında reklam yapamazlar.
- Ticari reklamlara araç olamazlar
- Çalışmalarına ticari bir görünüm veremezler
- İnsanları yanıltıcı, paniğe düşürücü veya yanlış yönlendirici davranışlarda bulunamazlar
- Meslektaşları arasında haksız rekabete yol açacak davranışlardan kaçınmalıdırlar.
Sağlık Hizmetinde İlan ve Bilgilendirmenin Sınırı Nedir?
Sağlık alanında yapılacak tanıtımların sınırları mevzuatta düzenlenmiştir. Hekimler, Tıpta Uzmanlık Tüzüğü’ne uygun şekilde aşağıdaki bilgileri içeren ilanlar verebilirler: (Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunu m. 24, Tıbbi Deontoloji Tüzüğü m. 9 ve Hekimlik Meslek Etiği Kuralları m. 11)
- Adı
- Tıpta Uzmanlık Tüzüğü’ne göre kabul edilmiş olan ihtisasları
- Akademik unvanları
- Hasta kabul ettikleri yer
- Muayene saatleri
Hekimlik mesleği ve tedavi kurumları ticari bir görünüme bürünemez ve bu alanda reklam yapılması yasaktır.
Diğer taraftan, sağlık kuruluşları sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikte bilgilendirme yapabilirler. Her türlü yayın mecralarında yer alan sağlık bilgilerinin konusuna göre yetkili sağlık meslek mensupları tarafından verilmek zorundadır. Bu tür bilgilendirme ve tanıtımlar hastayı doğrudan veya dolaylı biçimde yönlendirecek içerikte olamaz.
Özel Hastanelerde İlan ve Bilgilendirmenin Sınırı Nedir?
Sağlık hizmetlerinin sunulduğu yere göre de reklam yasağı ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemelerin temel amacı, özel hastanelerin reklam yapmasını yasaklamak ve tanıtım faaliyetlerini belirli koşullara bağlamaktır. (Özel Hastaneler Yönetmeliği m. 60) Özel hastanelerin, şu konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım yapabilecekleri ve ilan verebilir:
- Hizmet alanları
- Sunacağı hizmetler
- Açılış bilgileri
Ancak, bu tanıtım faaliyetleri şu şartları sağlamalıdır:
-Deontoloji ve meslek etik kurallarına aykırı olmamalıdır.
-Talep yaratmaya yönelik olmamalıdır.
-Diğer hastaneler aleyhine haksız rekabet yaratmamalıdır.
-Sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikte olmalıdır.
-Tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içermemelidir.
-Yanıltıcı, yanlış yönlendirici ve talep yaratmaya yönelik bilgiler verilemez.
-Hastane, ruhsatında yazılı olan uzmanlık dalları dışında hastaları kabul ve tedavi ettiği intibaını uyandıracak şekilde tanıtım yapamaz.
-Diğer hastaneler aleyhine haksız rekabet yaratan davranışlarda bulunamaz ve bu anlama gelen tanıtımlar yapamaz.
-Bilgilendirme ve tanıtım faaliyetlerinde yanıltıcı, abartılı, doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış bilgilere ve talep yaratmaya yönelik açıklamalara yer verilemez.
Bu kapsamda, özel hastaneler şunları yapabilir:
- Hizmet alanları, sunacağı hizmetler ve açılış bilgileri gibi konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım yapabilir ve ilan verebilir.
- Oluşturdukları internet sitelerinde yer alan her türlü sağlık bilgisi, alanıyla ilgili bilgi ve tecrübeye sahip sağlık meslek mensupları tarafından verilmelidir.
- Bu siteler aracılığıyla hiçbir şekilde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler verilemez.
- İnternet sayfalarında verilen bilginin son güncelleme tarihi açıkça belirtilmelidir.
Özel Hastaneler Dışında Kalan Özel Sağlık Kuruluşlarında İlan ve Bilgilendirmenin Sınırı Nedir?
Özel hastaneler dışında kalan özel sağlık kuruluşları için de reklam ve tanıtım faaliyetlerine ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemeler, özel hastaneler için belirlenmiş olan ilkelerle paralellik göstermektedir. (Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkındaki Yönetmelik m. 29)
Sağlık Kuruluşlarının Tabela Ölçütleri Nelerdir?
Hekimler ve sağlık kuruluşları tabelaları da tanıtım amacıyla kullanıldığından, Türk Tabipleri Birliği tarafından boyut ve içerikleri ile ilgili özel düzenlemeler yapılmıştır. Düzenlemeye göre, muayenehaneler ve hastaneler de dahil olmak üzere her türlü sağlık kurumu ve kuruluşlarını kapsamaktadır. Buna göre, örneğin tek hekimden oluşan muayenehaneler de tabelalarını yönetmeliğe uygun olarak oluşturmak zorundadır. Yönetmeliğe göre tabelalarda uyulması gereken kurallar şunlardır:
- Muayenehanelerde hekimler ad ve soyadlarını, akademik unvanlarını ve Tıpta Uzmanlık Tüzüğü’ne göre alınmış uzmanlık ve yan dal uzmanlık alanlarını yazabilirler.
- Tabelalarda bu nitelikte olmayan herhangi bir bilgiye yer verilemez.
- Birden fazla alandaki uzmanlığını ilan etmek isteyen hekimler, bunu aynı tabelada göstermek zorundadır.
Diğer taraftan, özel sağlık kurum ve kuruluşlarının dış tabelalarında ruhsatlarında belirtilen kuruluş ismi ve ünvanı ile faaliyet izin belgesinde belirtilen uzmanlık dalları yazılabilir. Özel sağlık kurum ve kuruluşları, sağlık kuruluşunun adından önce gelmek üzere “Özel” ibaresini belirtmek zorundadırlar. Bu ibare özellikle bu sağlık kuruluşlarından hizmet alacak hastalar açısından önem arz etmektedir. Sağlık kurum ve kuruluşları, başka resmi veya özel sağlık kuruluşlarınca kullanılan isimleri tabelalarında belirtemezler.
Tabelalarda Tıpta Uzmanlık Tüzüğünde yer almayan bir uzmanlık dalına, tanı ve tedavi yöntemi ile sağlık kuruluşunda mevcut tıbbi cihaz bilgilerine ve özelliklerine yer verilemez. Bu husus özellikle diğer sağlık kuruşları bakımından haksız rekabete vücut vereceği için yasaklanmıştır.
Sağlık kurum ve kuruluşlarının tabelalarında çalışma gün ve saatleri ile telefon numaralarına yer verilebilir.
Son olarak, acil servis hizmeti bulunan hastanelerde acil servis için ayrı bir tabela bulundurulabilir. Bu tabela özellikle acil durumda olan hastaların dikkatini çekmek için ayrı olarak düzenlenmektedir. Acil servis tabelası için oluşturulan ayrık düzenleme ise “Hastaneler ile 24 saat hizmet veren sağlık kuruluşlarında, acil servis girişlerinin belirlenmesi amacıyla, beyaz zemin üzerine ters “C” harfi şeklinde kırmızı hilal ve altında koyu mavi harflerle “ACİL” ibaresinin yer aldığı tabela bulundurulur.” şeklindedir. Düzenlemeye göre özel veya devlet hastaneleri fark etmeksizin tüm acil servis tabelalarının aynı olması gerekmektedir.
Sağlıkta Reklam Yasağı Kapsamında Uygulanacak Denetimler ve Yaptırımlar Nelerdir?
Sağlık alanında reklam yasağına aykırı davranılması durumunda, çeşitli denetim mekanizmaları ve yaptırımlar uygulanmaktadır. Yapılan incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda, yasağa aykırı davranan kişi veya kuruluş hakkında ilgili yaptırım uygulanır. Kurum ve kurul değerlendirmeleri birbirini engellemez. Aynı reklam veya yayın birden fazla kurum tarafından değerlendirilerek farklı yaptırımlara tabi tutulabilir. Bunlar arasında şunlar sayılabilir:
- Tabip odaları hukuka aykırı ve etik kuralları ihlal eden yayınlar için disiplin soruşturması açar.
- İl sağlık müdürlükleri aykırılıkların giderilmesi için mesul müdürü uyarır ve aykırılığın devamı halinde sağlık kuruluşunun faaliyetinin geçici süreyle durdurulmasına karar verir.
- Reklam Kurulu reklam ve tanıtımların hukuka aykırılık taşıyıp taşımadığını değerlendirir.
- Yasağa aykırı reklam veya tanıtımın yayınının durdurulması.
- Yasağa aykırı davranan kişi veya kuruluşa para cezası uygulanması.
- Hekimlere uyarma, para cezası veya 15 günden 6 aya kadar meslekten men cezalarından biri verilebilir.
- Aykırılıkların devamı halinde özel hastanelerin poliklinik hizmetlerinin veya ayakta teşhis ve tedavi yapılan özel sağlık kuruluşlarının tamamının faaliyetinin geçici süreyle durdurulması.
Diş Hekimi Reklam Yasağı Nedir?
Sağlıkta reklam yasağı kapsamına diş hekimleri de girmektedir. Diş hekimi reklam yasağı, diş hekimlerinin ve ağız ve diş sağlığı hizmeti sunan özel sağlık kuruluşlarının ticari amaçlı tanıtım yapmalarını yasaklayan bir düzenlemedir. Bu yasağın temel amacı, hastaları yanıltıcı ve abartılı bilgilerden korumak, haksız rekabeti önlemek ve diş hekimliği mesleğinin saygınlığını korumaktır.
Diş Hekimi Reklam Yasağı Kapsamı Nedir?
Diş hekimi reklam yasağının kapsamına şunlar girmektedir:
-Diş hekimleri ve özel sağlık kuruluşları, gazete, dergi, internet, sosyal medya gibi platformlarda yaptığı tüm ticari tanıtım faaliyetleri kapsamında reklam yapamaz. Ancak sadece isim, unvan, dal ve adres bilgilerini içeren ilanlar verebilir.
-Ağız ve diş sağlığını koruyucu ve geliştirici nitelikte bilgilendirmelerin, hizmet alanları ve sunulan hizmetler ile ilgili konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım faaliyetlerinin yapılabilir. Ancak bu tanıtım faaliyetleri yanıltıcı, abartılı veya bilimsel olarak kanıtlanmamış bilgiler içeremez. Ayrıca, diğer sağlık kuruluşlarına karşı haksız rekabet yaratamaz ve hastayı doğrudan veya dolaylı biçimde yönlendirecek içerikte olamaz.
-Diş hekimleri, teşekkür ilanları, kampanyalar, kendini övücü ve abartılı ifadeler, fiyat bilgisi verme gibi reklam türlerinden kaçınmalıdır.
Diş Hekimi Reklam Yasağı Hangi Konuları İçerebilir?
Diş hekimleri, faaliyet gösterdikleri yerdeki sağlık otoritelerinin ve meslek kuruluşlarının belirlediği kurallara uymak zorundadır. Bu tür yasakları ihlal etmek, meslek etiği ve yasal düzenlemelerle ilgili sorunlara sebep olabilir. Diş hekimi reklam yasağı genellikle şu konuları içerebilir:
-Diş hekimleri, tedavi sonuçları veya garantiler gibi belirli ifadelerle reklam yapmaktan kaçınmalıdır. Ayrıca, belirli tedavi yöntemlerinin genel sağlık durumunu iyileştirdiği iddialarına dikkat etmek önemlidir.
-Diş hekimleri, rakip diş hekimleri veya tedavi yöntemlerini doğrudan karşılaştıran reklamlar yapmaktan kaçınmalıdır.
-Bazı yerlerde, diş hekimleri müşteri referansları veya memnuniyet incelemeleri kullanarak reklam yapmaktan kaçınmak zorunda olabilirler.
-Diş hekimi reklamları genellikle belirli görsel ve iletişim standartlara uymak zorundadır. Bu, örneğin, tedavi sonuçlarını gerçeği yansıtmayan dramatik görseller kullanmamak veya yanıltıcı bilgiler içermemek anlamına gelebilir.
-Diş hekimi reklamları genel etik kurallara uygun olmalıdır. Bu, mesleki saygıyı sürdürmeyi ve halk sağlığını tehlikeye atmamayı içerir.
Diş Hekimi Reklam Yasağına Aykırı Davranmanın Denetim ve Yaptırımları Nelerdir?
Diş hekimleri ve özel sağlık kuruluşları, reklam yasağına uymadan tanıtım yapmaları durumunda çeşitli yaptırımlarla karşılaşabilirler. İşte bu yaptırımlar:
-Türk Diş hekimleri Birliği (TDB) tarafından, meslek etiği ve yasal düzenlemelere aykırı davranışlarda bulunan diş hekimlerine disiplin cezası verilebilir.
-Reklam Kurulu, reklam yasağına aykırı tanıtım faaliyetleri yapan diş hekimlerini durdurabilir ve idari para cezası uygulayabilir.
-Diş hekimleri, ağır ihlallerde bulunduklarında meslekten geçici men cezası alabilirler. Bu, belirli bir süre boyunca mesleki faaliyetlerini durdurmak anlamına gelir.
Doktorlara, diş hekimlerine ve Sağlık sektörü çalışanlarına karşı sağlıkta reklam yasağı ve cezaları kapsamında uygulanan yaptırımlarla hakkında izlenecek hukuki yollarla alakalı lütfen Reform Hukuk Büromuzla iletişime geçiniz.
