Ödeme aracı olarak keşide edilmiş bir çekin, çeki keşide eden kişinin banka hesabında tam karşılığının bulunmaması durumunda karşılıksız çek ifadesi gündeme gelmektedir. Ödenmesi için bankaya ibraz edilen çekin karşılıksız olduğunun tespit edilmesi durumunda karşılıksız çek düzenleme suçu, bir başka adı ile karşılıksız çek keşide etme suçu meydana gelmektedir.
Çeki keşide edenin banka hesabında yeterli bakiyenin mevcut olmaması ile çek karşılıksız kalmaktadır. Karşılıksız kalan çek için bankalar tarafından herhangi bir ödeme yapılmayıp, çekin arkasına “Karşılıksızdır” şerhi konulmaktadır. Bu şerhin eklenmesinin akabinde çek alacaklısı, keşide edene icra takibi başlatabilmekte ve ek olarak suç duyurusunda bulunabilmektedir. Karşılıksız çek düzenlemek 5941 Sayılı Çek Kanunu gereği suç niteliğinde olup karşılıksız çeki keşide eden kişi için bu durum hukuki ve cezai sonuçlar doğurabilmektedir.
Karşılıksız çek düzenleme suçunun oluşabilmesi için birtakım şartların gerçekleşmiş olması gereklidir. Bahse konu çekin vadesinin gelmiş olması, süresi içerisinde bankaya ibraz edilmiş olması, banka tarafından çekin arkasına “karşılıksızdır” şerhinin işlenmesi ve çek sahibinin süresi içerisinde şikayette bulunması karşılıksız çek keşide etme suçunun şartlarıdır.
Karşılıksız Çek Nedir
Ticari işlemlerde veya, şahsi borçlandırmalarda bir ödeme aracı olarak kullanılan çeklerin karşılıksız kalma durumu sıklıkla gündeme gelmektedir. Karşılıksız çek genellikle çeki keşide eden tarafın hesabında yeterli miktarın mevcut olmaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Karşılıksız çek düzenleme suçunun oluşmasına sebebiyet veren bu durum çeki keşide eden tarafın sorumluluğunda olup keşideci vadesi gelen ve süresi içerisinde ibraz edilen bir çekin karşılığını sağlamak için hesabında çekin karşılığı oranında bakiye bulundurmalıdır.
Gerçek kişilerle birlikte tüzel kişilerin de karşılıksız çek düzenlemesi meydana gelebilmektedir. Bireylerin şahsi banka hesaplarında bulunan bakiye ile çek düzenlemesine benzer olarak ticari işlemlerinde kullanılmak üzere çek düzenlemek isteyen kurum ve şirketler de bankada ticari hesap açarak çek düzenleyebilmektedir. Gerçek kişilerin banka hesaplarında yeterli bakiyenin mevcut olmaması durumunda ortaya çıkan karşılıksız çekler, tüzel kişilerin ticari hesaplarında yeterli miktarın bulunmaması ile de ortaya çıkabilmektedir.
Alacaklı çeki ibraz etmek amacıyla bankaya başvurduğunda keşidecinin hesabında yeterli miktarda para bulunmuyorsa banka alacaklıya ödeme yapmayacak, çek için karşılıksızdır işlemini gerçekleştirecektir. Çek alacaklısının bu noktada kanun yoluna başvurma hakkı doğmaktadır. Süresi içerisinde yerine getirilen şikayetlerin sonucunda karşılıksız çek düzenleme suçu veya farklı bir ismiyle karşılıksız çek keşide etme suçu ortaya çıkacaktır.
Karşılıksız Çek Şikayet Süresi
Karşılıksız çek düzenleme suçu şikayete bağlı bir suç olup şikayetin süresi içerisinde yapılması gerekmektedir. Çekin karşılıksız olması durumunda şikayet süresi mağdurun bu durumu fark etmesi ile başlayacaktır. Çekin karşılıksız olup olmadığı alacaklının, çeki bankaya ibraz etmesi ile tespit edilecektir.
Bankaya ibraz edilen çekin karşılıksız olduğu tespit edildikten sonra 3 ay içerisinde şikayette bulunmak gerekmektedir. Karşılıksız çek düzenleme suçunun mağdurları için bu süre hak düşürücü bir süre olup önemle takip edilmelidir. Alacaklı mağdur bu süre içerisinde şikayetçi olmazsa cezai işlemlerin uygulanması için başvuru hakkını kaybetmektedir.
Karşılıksız Çek düzenleme suçunun şikayet süresi ile ilgili 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5/1. Maddesinde “…Bu suçtan dolayı açılan davalar İcra Mahkemesinde görülür ve İcra ve İflas Kanununun 347, 349, 350, 351, 352 ve 353 üncü maddelerinde düzenlenen yargılama usulüne ilişkin hükümler uygulanır…” hükmü bulunmaktadır. İlgili hüküm karşılıksız çek suçlarında icra ve iflas hükümlerinin uygulanması gerektiğinden bahisle suçun şikayet süresi için 2004 Sayılı İcra ve Kanunu’nun 347. Maddesine yönlendirme yapmaktadır. İlgili madde “Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı şikâyet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer.” şeklinde olup karşılıksız çek keşide etme suçlarında uyulması gereken şikayet süresinin 3 ay ile sınırlı olduğunu göstermektedir.
Karşılıksız Çek Nereye Şikayet Edilir
Karşılıksız çek suçu mağdurlarının dikkat etmesi gereken bir diğer nokta şikayetin nereye yapılacağıdır. Faillerin cezalandırılması ve mağdurların zararlarının giderilmesi için yetkili ve görevli mahkemeler dikkatle incelenmelidir. Karşılıksız çek keşide eden taraflara karşı yapılacak şikayet, süresi içerisinde ve usule uygun olarak yetkili ve görevli mahkemelere başvurarak yapılmalıdır.
Karşılıksız çek düzenleme suçunda görevli mahkeme İcra Mahkemeleridir. Yetki bakımından hangi İcra Mahkemesi’ne başvurması gerektiği ise önem arz etmektedir. Alacaklının bu noktada seçme hakkı bulunmaktadır. Şöyle ki;
- Çekin ibraz edildiği yer,
- Çek hesabının banka şubesinin bulunduğu yer,
- Keşide edenin yerleşim yeri,
- Alacaklının bulunduğu yerleşim yerinde bulunan İcra Mahkemeleri usul olarak yetkili kabul edilecektir. Çek alacaklısı şikayette bulunurken saymış olduğumuz bölgelerdeki İcra Mahkemeleri’nden herhangi birine başvuruda bulunabilir.
Banka Karşılıksız Çek Durumunda Ne Yapar
Karşılıksız çek düzenleme suçlarında bankalar belirli bir prosedüre uygun hareket etmektedir. Alacaklının çeki ibraz etmek için başvuruda bulunduğu banka çekin karşılıksız olması durumunda sorumlu olarak değil aracı olarak rol oynayacaktır. Bankanın bu konuda sorumluluğu yalnızca çekin geçerli olup olmadığının denetimi ve çekin üzerinde yazan miktarın keşide eden tarafın hesabında bulunup bulunmadığının tespitinden ibarettir. Çekin karşılığının bulunmaması keşide edenin yükümlülüğü olup alacaklının keşide edene başvurması gerekmektedir.
Çeki keşide eden tarafın banka hesabında çekin değeri kadar bir bakiyenin bulunmaması durumunda banka karşılıksız bulunan çeke ” Karşılıksızdır” yazısını eklemektedir. Alacaklının bu yazı ile yukarıda bahsetmiş olduğumuz üzere görevli mahkemelere şikayette bulunması gerekir. Çekin karşılıksız kalması durumunda banka ödeme yapmamakta, yani alacaklının, alacağını bankadan değil çeki keşide eden taraftan tahsil etmesi gerekmektedir.
Çekin üzerinde yazılı miktarın keşidecinin hesabında bulunmadığının tespiti ile ödeme reddinde bulunan bankanın çeke ekleyeceği ” Karşılıksızdır” yazısı yargılamada önemli bir delil niteliği taşımaktadır. Mağdurun yasal işlemlerini gerçekleştirebilmesi için oldukça gereklidir.
Karşılıksız Çek Ciro Edenin Sorumluluğu
Bilindiği üzere bir kişi lehine ödenmesi üzerine hazırlanan çekler, ciro edilme yöntemi ile bir başkasına devredilebilmektedir. Yapılan bu ciro işlemi ile bahse konu çekin alacaklısı değişmekte ve ciro edilen kişi çekin yeni hamili olmaktadır. Bu devir ile birçok hukuki sonuç doğmakta, konumuz olan karşılıksız çek düzenleme işlemlerinde birden fazla sorumlu kişinin sorumlu olabileceği durumlar doğabilmektedir. Çeki ciro eden kişi bu işlem ile hukuki bir menfaat sağlamakta olup çekin yeni hamiline de bir güvence vermektedir. Bu nedenle karşılıksız bir çekin hamili çeki ciro eden taraflardan da zararının giderilmesini talep edebilmektedir. Öncelikle belirtmemiz gereken husus karşılıksız bir çeki ciro eden şahısların işbu karşılıksız çekten ne derecede sorumlu tutulacağıdır.
Çek hamilinin karşılıksız bir çeki bankaya ibraz etmesi üzerine çeki keşide eden taraf ile birlikte çeki ciro eden tarafın da hukuki sorumluluğu doğabilir. Keşide eden tarafın hukuki sorumlulukları ile birlikte cezai sorumluluğu da bulunmakta iken, karşılıksız çeki ciro eden tarafların ise herhangi bir cezai sorumluluğu bulunmamaktadır. Karşılıksız çek düzenleme suçları yalnızca çeki keşide eden taraf tarafından işlenebilen bir suç türü olup bu noktada karşılıksız çeki ciro eden taraf aleyhine herhangi bir cezaya hükmolunamayacaktır.
Bu husus Türk Ticaret Kanunu‘nun 808. Maddesinde düzenlenmiş Ödememe başlığı altında hamilin başvurma hakları sıralanmıştır.
MADDE 808
(1) Zamanında ibraz edilmiş olan çekin ödenmemiş olduğu ve
ödememe hâli;
- a) Resmî bir belge, “protesto” ile,
- b) Muhatap tarafından, ibraz günü de gösterilmek suretiyle, çekin üzerine yazılmış
olan tarihli bir beyanla,
- c) Bir takas odasının, çek zamanında teslim edildiği hâlde ödenmediğini tespit eden
tarihli bir beyanıyla,
sabit bulunduğu takdirde hamil; cirantalar, düzenleyen ve diğer çek borçlularına karşı
başvurma haklarını kullanabilir.
İlgili maddeye göre hamil, yukarıda da açıklamaya çalıştığımız üzere karşılıksız çeki keşide edenler ile birlikte karşılıksız çeki ciro edenleri de sorumlu tutabilmektedir. Ancak karşılıksız çek suçu mağdurlarının herhangi bir hak kaybı yaşamaması açısından kanuni sürelere dikkat etmeleri gereklidir.
Karşılıksız Çek Şikayet Dilekçesi
ANKARA NÖBETÇİ İCRA CEZA MAHKEMESİNE
ŞİKAYETÇİ :
VEKİLİ :
ŞÜPHELİ :
SUÇ : Karşılıksız çek düzenleme suçu
SUÇ TARİHİ :
KONU : Karşılıksız çek düzenleyen şüphelinin ilgili suçtan cezalandırılması ve hakkında “Çek düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağına” karar verilmesi talebimden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
Yukarıda kimlik bilgileri belirtilen şüpheli, müvekkilim ile yürütmüş olduğu ticari ilişki sebebiyle …..(Çekin keşide tarihi) keşide tarihli ve ….(çekin seri numarası) numaralı çeki keşide etmiştir. Müvekkilim … ( Banka adı) Bankası … ( Şube Adı) Şubesine işbu çeki … (ekin ibraz edildiği tarih) tarihinde ibraz etmiştir. Banka tarafından yapılan inceleme sonucunda ibraz edilen işbu çekin karşılıksız olduğu tespit edilmiştir.
İbraz edilen çekin bedeli …. ( Çekin üzerinde yazan tutar) Türk Lirasıdır. Banka tarafından müvekkilime herhangi bir ödeme yapılmamış, şüpheli tarafından da müvekkilimin zararını gidermek adına herhangi bir girişimde bulunulmamıştır.
Bu husus 5941 Sayılı Çek Kanunu açıkça aykırılık teşkil etmekte olup karşılıksız çek düzenleme suçunun unsurları oluşmuştur.
5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5.maddesi “”Yargılama sırasında ya da resen mahkeme tarafında koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir.” Hükmünü taşımaktadır. İlgili kanun maddesine göre şüpheli hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı getirilmesine dair karar verilmesi gerekmektedir.
Yukarıda izah edilen sebeplerle karşılıksız çek düzenleme suçu işleyen şüpheli aleyhine işbu şikayette bulunma zorunluluğumuz hasıl olmuştur.
HUKUKİ DELİLLER : Bahse konu çek, banka kayıtları ve her türlü sair delil.
HUKUKİ SEBEPLER : 5941 Sayılı Çek Kanunu, Türk Ceza Kanunu, ilgili yasal mevzuat
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda izah etmeye çalıştığımız nedenlerle,
- Şüpheli hakkında soruşturma başlatılmasına ve gerekli soruşturmanın ardından şüphelinin karşılıksız çek keşide etmek suçundan cezalandırılmasına,
- Çek Kanunu’nun 5. Maddesi gereğince koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı getirilmesine
- Yargılama giderleri ve vekalet ücreti alacağının şüpheli üzerine bırakılmasına karar verilmesini saygılarımızla vekaleten arz ve talep ederiz…./…/… (Tarih)
Şikayet Eden Vekili
Karşılıksız Çek Savunma Dilekçesi
ANKARA … İCRA CEZA MAHKEMESİNE
Dosya No :
SANIK :
MÜDAFİİ :
MÜŞTEKİ :
KONU : Savunmalarımızın sunumu ve beraat talebimizi içerir dilekçemizdir.
AÇIKLAMALAR :
Müvekkil, müşteki ile olan ticari ilişkisi nedeniyle …..(Çekin keşide tarihi) keşide tarihli ve ….(çekin seri numarası) numaralı çeki keşide etmiştir. Müştekinin işbu çeki bankaya ibraz etmesi üzerine çekin arkasına “karşılıksızdır” şerhi düşülmüştür. Müşteki tarafından bahse konu çek ile tahsil edilemeyen alacaklar için Ankara …. İcra Müdürlüğü’nün 2025/ … Esas sayılı dosyası ile müvekkil aleyhine icra takibi başlatılmıştır. Ayrıca müşteki sayın mahkemenize başvuruda bulunmuş müvekkilimin cezalandırılmasını talep etmiştir. İşbu talep hukuka ve hakkaniyete uygun olmayıp savunmalarımızı sunma zorunluluğumuz hasıl olmuştur. Şöyle ki;
Müvekkil kasıtlı bir şekilde çeki karşılıksız bırakmamıştır. Ticaret ile uğraşmakta olan müvekkil keşide etmiş olduğu çeki karşılıksız kalma ihtimali bulunmuyorken düzenlemiştir. Müvekkil, elinde olmayan durumlar nedeniyle borç batağındadır. Bu durum müvekkilin mal varlığı ve banka hesap hareketleri ile görülmektedir. Yaşamış olduğu ekonomik sorunlar sonucunda çeki karşılıksız kalan müvekkilimin karşılıksız çek keşide etme suçu nedeniyle sanık sıfatı ile yargılanması hakkaniyete uygun değildir.
Müvekkilin üzerine atılı suçtan ceza alması müvekkili ve ticari kimliğini daha da zedeleyecek, borcun ödenmesini daha da güçleştirecektir. Müvekkilin kastı ve hiçbir kusurunun bulunmaması sebebiyle müvekkilin manevi unsurları tamamlanmayan suçtan beraatine karar verilmesini saygıyla vekaleten talep ediyoruz.
HUKUKİ DELİLLER : Bahse konu çek, banka kayıtları ve her türlü sair delil.
HUKUKİ SEBEPLER : 5941 Sayılı Çek Kanunu, Türk Ceza Kanunu, ilgili yasal mevzuat
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda izah etmeye çalıştığımız nedenlerle;
Savunmamızın kabulü ile müvekkilin beraatine
Müştekinin açmış olduğu haksız davanın reddine
Yargılama giderleri ve ücreti vekaletin karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini saygıyla vekaleten talep ederiz. …/…/… (Tarih)
Sanık Müdafi
Av. ….. ……
Birden Fazla Karşılıksız Çek Olursa Ne Olur
Çekin karşılıksız çıkması durumunda uygulanacak cezai hükümler 5941 Sayılı Çek Kanunu’nda düzenlenmiştir. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. Maddesine göre;
“Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur.”
İlgili maddede bulunan “her bir çek” ifadesinden anlaşılacağı üzere karşılıksız olarak düzenlenen birden fazla çek olması durumunda da karşılıksız çeki keşide eden tarafın ayrı ayrı karşılıksız çek düzenleme suçlarını işlemiş olduğu görülmektedir.
5941 Sayılı Çek Kanunu bu hususta gerçek içtima hükümlerinin uygulanmasını öngörmektedir. Kanuna göre sanık birden fazla karşılıksız çeki aynı borç ilişkisi nedeniyle düzenlemiş olsa dahi, bankaya ibraz edilen ve karşılıksız işlemi gerçekleştirilen her bir çek için ayrı ayrı karşılıksız çek keşide etme suçu işlemiş sayılmaktadır. Bu da her bir çek için ayrı ayrı adli para cezası ödenmesi gerektiği anlamına gelmektedir.
Karşılıksız çek suçunu işleyen şahısların uğrayacağı olası yaptırımlar; adli para cezası, adli para cezasının ödenmemesi durumunda hapis cezası ve çek düzenleme ile çek hesabı açma yasağı olarak sıralanabilir. Yukarıda bahsettiğimiz üzere birden çok karşılıksız çek suçu işleyen sanıkların her bir karşılıksız çek için ayrı ayrı adli para cezası ödemeleri gerekmekle birlikte çek düzenleme veya çek hesabı açma yasağı ile ilgili olarak da aynı şekilde birden çok kısıtlama getirilebilmektedir.
Karşılıksız Çek İnfazın Durdurulması Nedir ?
Karşılıksız çek düzenleme suçu nedeniyle adli para cezası ödemesine hükmedilen şahıslar, adli para cezalarını ödememeleri sonucunda hapis cezasına mahkum edilmektedirler. Verilen bu hapis cezalarının infazı konusunda İnfaz Hukuku alanında uzman avukatlardan yardım almak geri dönülmez sonuçların yaşanmasını engellemek açısından büyük önem arz eder.
Mahkeme kararlarının infazının durdurulması karşılıksız çek düzenleme suçları ile ilişkili olarak da gündeme gelmektedir. Karşılıksız çek suçunda çek bedelinin tamamı veya bir kısmının ödenmesi halinde infaz durdurulabilmektedir.
Yeni yasal düzenlemeler ile de karşılıksız çek suçlarına ilişkin cezaların infazında iyileştirmeler yapılması beklenmektedir.
Karşılıksız çek suçlarında verilen cezaların infazında cezaların ödenmesi, iyi hal indirimi veya denetimli serbestlik gibi durumlar cezanın süresi için önemli rol oynamaktadır.
Karşılıksız Çek Zamanaşımı Süresi
Karşılıksız çek keşide etme suçu yukarıda da belirttiğimiz üzere şikayete tabi bir suçtur. Suç mağdurlarının herhangi bir hak kaybı yaşamamaları için şikayet sürelerine uymaları gerekmektedir. Karşılıksız çek düzenleme suçunun şikayet süreleri İcra İflas Kanunu’nun 347. Maddesi ile düzenlenmiş olup fiilin öğrenilmesinden itibaren 3 ay, her halükarda ise suçun işlenmesinden itibaren 1 yıl olarak düzenlenmiştir. Bahsedilen süreler hak düşürücü olup ilgilimi mahkemelerce resen gözetilmektedir. Yani karşılıksız çek suçu mağdurlarının çeki bankaya ibraz etmiş oldukları tarihten itibaren 3 ay içerisinde İcra Ceza Mahkemeleri’ne başvurmamaları halinde hak kaybı yaşayabilmektedirler.
Hak düşürücü süreler ile birlikte karşılıksız çek düzenleme suçu nedeni ile uygulanmakta olan dava ve zamanaşımı süreleri de mevcuttur. İcra ve İflas Kanunu’nda ceza ve dava zamanaşımı mevcut değildir. Bu nedenle karşılıksız çek suçu TCK kapsamında yazılı olan dava ve zamanaşımı sürelerine tabidir.
Dava zamanaşımı Türk Ceza Kanunu’nun 66. Maddesi gereği 8 yıl, ceza zamanaşımı ise Türk Ceza Kanunu’nun 68. Maddesi gereği 10 yıldır. Uygulamada pek rastlanmasa da bu zamanaşımı sürelerin gündeme gelmesi muhtemel olup açılan bir davanın bu süreler içerisinde bitirilememesi halinde davanın düşmesi kararı verilmektedir.
Karşılıksız Çek Şikayet Yetkili Mahkeme
Yukarıda da açıklamaya çalıştığımız üzere karşılıksız çek suçu mağdurlarının kanun yoluna başvurması halinde sürelere ve hangi mahkemenin yetkili olduğuna dikkat etmeleri gerekmektedir.
Karşılıksız çek keşide edilmesi suçu nedeni ile görülecek davalar 5941 Sayılı Çek Kanunu gereğince İcra Ceza Mahkemeleri’nde görülmektedir. Karşılıksız çeki bankaya ibraz eden hamilin süresi içerisinde İcra Ceza Mahkemesi’ne başvuruda bulunması gerekmekte olup bu husus dava şartı niteliğindedir.
Yetki olarak hangi İcra Ceza Mahkemesi’nin görevli olduğu da 5941 Sayılı Çek Kanunu ile sıralanmıştır. Bunlar;
- Çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği yer,
- Çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer,
- Hesap sahibinin yerleşim,
- Veya şikayetçinin yerleşim yerinde bulunan İcra Ceza Mahkemeleri olarak belirtilmiştir.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Yaptırımları ( Adli Para Cezası, Çek Hesabı Açma Yasağı, Hapis Cezası )
Karşılıksız çek cezası uygulamada farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Karşılıksız çek düzenleme suçu işleyenler 5941 Sayılı Çek Kanunu ve Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri gereğince adli para cezasına, hapis cezasına ve çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına tabi tutulmaktadır.
5941 Sayılı Çek Kanunu gereğince karşılıksız çek suçu işleyen şahıslar hakkında bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmedilecektir. Hükmedilecek adli para cezalarının miktarı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiştir. Türk Ceza Kanunu’nun 52. maddesine göre adli para cezası; “Günlük 20 TL’den az, 100 TL’den ise fazla olmamak üzere” kişinin sosyal ve ekonomik durumuna göre belirlenmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki hükmedilecek adli para cezası çekin karşılıksız kalan miktarından daha az olmamalıdır.
Yine 5941 Sayılı Çek Kanunu’na göre karşılıksız çek keşide etme suçunu işleyen şahıslar hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma gibi yasaklar getirilerek sanık hakkında yaptırım uygulanabilmektedir. Yasağın ihlali şüphesiz ki suç teşkil edecektir. Bu yasağa uyulmaması halinde karşılıksız çek suçu işleyen kişiler hakkında hapis cezasına karar verilebilmektedir. Çek düzenleme veya çek hesabı açma yasağı bulunanlar hakkında bu işlemleri gerçekleştiren banka çalışanları hakkında da soruşturma başlatılır. Saydığımız önlemler karşılıksız çek suçunun önlenmesini, karşılıksız çek cezası alan şahısların bu suçu tekrarlamasına engel olmasını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.
Bir diğer karşılıksız çek cezası da hapis cezasıdır. Karşılıksız çek düzenleyen şahıslar hakkında doğrudan hapis cezası uygulanmasa da karşılıksız çek cezası alan şahısların bahse konu adli para cezalarını ödememesi durumunda adli para cezası hapis cezasına dönüşmektedir. Ayrıca yukarıda da bahsettiğimiz üzere çek düzenleme ve çek hesabı açma gibi yasaklara uymayan şahıslar hakkında da 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmedilir.
Karşılıksız Çek Cezası İnfazı
Yukarıda da açıklamaya çalıştığımız üzere karşılıksız çek düzenleme suçunu işleyen şahıslar hakkında adli para cezasına hükmedilecektir. Hükmedilen adli para cezasının ödenmemesi durumlarında bu cezanın hapis cezasına çevrilmesi gündeme gelir.
İnfaz Kanunu’nun 19. Maddesi’nde “Adli para cezasından çevrilen hapsin infazında hükümlüye öncelikle çağrı kâğıdı gönderilir.” hükmü bulunmaktadır. Yani karşılıksız çek suçu işleyen ve bu suçtan ceza alıp adli para cezasını ödemeyen şahıslar hakkında yakalama çıkarılmadan önce çağrı kağıdı düzenlenmesi gereklidir.
Bu hapis cezalarında denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme hükümleri uygulanmayacaktır. Yine İnfaz Kanunu’ndan kaynaklanan bu durumda ek olarak hapis yerine sanığın kamu yararına bir işte çalışmasına da hükmedilmeyecektir. Yani karşılıksız çek suçlarında hükümlü cezasını infaz kurumunda geçirmektedir.
Karşılıksız Çek Adli Para Cezası Taksitlendirme
İcra Ceza Mahkemeleri tarafından karşılıksız çek cezası olarak hükmedilen adli para cezalarının taksit halinde ödenmesi de mümkündür. İlgili mahkemeler adli para cezasının iki yılı aşmaması kaydıyla en az dört taksit halinde ödenmesine dair karar verebilmektedir.
Taksitlerin zamanında ödenmemesi durumunda geri kalan borcun tamamı tahsil edilmekte ve ödenmeyen kısım için hapis cezası verilmektedir. Karşılıksız çek suçu işleyen ve ilgili suçtan ceza alan şahısların, hükmedilen adli para cezasının taksitlerine uymaları bu noktada önemlidir.
İcra Ceza Mahkemesi’nin karşılıksız çek cezasına hükmetmiş olduğu ilamında adli para cezası taksitlerine uyulmaması halinde geri kalan borcun tamamının tahsil edileceği ve kalan miktarın hapis cezasına çevrileceğini, ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geriye bırakılması ile ilgili hükümlerin uygulanmayacağını belirtmesi gerekmektedir.
Karar Kesinleştikten Sonra Cezanın Ödenmesi
Karşılıksız çek düzenleme suçu ile yargılanan şahısların ilgili kararın kesinleşmesinden sonra ödemelerini eksiksiz şekilde yapması durumunda hüküm bütün sonuçları ile ortadan kalkmaktadır.
Karşılıksız çek keşide eden, karşılıksız kalan çek bedelinin tamamını ibraz tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte ödemelidir.
Karşılıksız Çek Affı Çıkacak Mı – Yeni Yargı Paketi Çek Cezası
Yeni yargı paketi kapsamında karşılıksız çek cezalarının ödeme sürecinin kolaylaştırılması yönünde haberler mevcuttur. Bu kolaylıkların yasalaşması durumunda karşılıksız çek ile ilgililere çeşitli kolaylıklar sağlanması mümkün olacaktır.
2025 yılı ile 10. Yargı Paketi hazırlanmakta olup yeni yargı paketi içerisinde ceza infaz sürelerinde, denetimli serbestlik sürecinde ve mükerrer suçlar için uygulanan cezaların ağırlığında çeşitli değişiklikler yapılması planlanmaktadır. 10. Yargı Paketi ile infaz sürelerinde indirimlerin sınırlandırılması ve infaz sürelerinin artırılması beklenmektedir. Adalet Bakanı Tunç’un yapmış olduğu son konuşmalarda, caydırıcılığın artırılmaya ve iki yılın altında kalan suçların cezasızlık algısının yok olmasını sağlamaya yönelik çalışmaların yapıldığı anlaşılmaktadır.
Karşılıksız çek mağdurları ve faillerinin yeni düzenlemeleri ve gelişmeleri yakından takip etmeleri önemli olacaktır. Yeni yargı paketinde karşılıksız çek düzenleme suçu ile ilgili özel bir düzenleme olup olmadığı henüz netlik kazanmış değildir.
