İnfaz Kanunu 107. Madde – Koşullu Salıverilme

İnfaz Kanunu 107. madde, “Koşullu Salıverilme” kurumunu düzenlemektedir. Bu madde, hükümlülerin cezaevinde geçirdikleri sürenin belli bir kısmını iyi halli olarak tamamlamaları halinde, geri kalan cezalarını dışarıda, denetim altında geçirmelerine imkân tanır.

Kısaca tanımlamak gerekirse: İnfaz Kanunu Madde 107, hükümlünün iyi halli olması şartıyla; aldığı cezanın türüne (ağırlaştırılmış müebbet, müebbet veya süreli hapis) ve işlediği suçun niteliğine göre belirlenen süreleri cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilmeden yararlanabileceğini düzenleyen maddedir.

Koşullu Salıverilme Nedir?

İnfaz Kanunu 107. Madde kapsamında düzenlenen koşullu salıverilme, bir hükümlünün cezasının belirli bir kısmını cezaevinde çektikten sonra, geri kalan kısmı denetim süresi içinde dışarıda geçirmesine olanak tanıyan bir infaz kurumudur. Bu düzenleme, hükümlünün iyi halli olması şartıyla uygulanır.

Amaç, ceza infaz kurumlarında kalan kişilerin topluma kazandırılması, yeniden suç işleme riskinin azaltılması ve sosyal uyumun sağlanmasıdır. Yani koşullu salıverilme yalnızca bir tahliye değil, aynı zamanda denetimli bir özgürlük anlamına gelir.

İnfaz Kanunu 107. Madde Kapsamında Koşullu Salıverilmeden Yararlanma Şartları

İnfaz Kanunu 107. Maddesi  uyarınca koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için temel şart, hükümlünün cezaevinde geçirdiği sürede iyi halli olmasıdır. Ceza infaz kurumu idaresi tarafından düzenlenen rapor, bu konuda belirleyici rol oynar. İyi halli olmak; kurum kurallarına uymak, eğitim ve meslek edindirme faaliyetlerine katılmak ve toplumsal uyuma hazır bir tavır sergilemekle mümkündür.

Bunun dışında suçun türüne ve verilen cezanın niteliğine göre koşullu salıverilme oranları değişiklik göstermektedir.

Süreli Hapis Cezalarında Koşullu Salıverilme

Süreli hapis cezaları için genel kural, İnfaz Kanunu 107. Madde kapsamında cezanın yarısının infaz edilmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanılabilmesidir. Örneğin 10 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, 5 yılını iyi halli olarak cezaevinde geçirdiği takdirde koşullu salıverilme hakkı kazanır.

Ancak 5275 Sayılı Kanun 107. Maddesi kapsamında bazı suçlar için bu oran üçte iki olarak belirlenmiştir. Bu suçlara örnek olarak;

• Kasten öldürme,

• Ağır neticeli yaralama,

• İşkence ve eziyet,

• Cinsel suçlar,

• Uyuşturucu ticareti (çocuklar açısından),

• Devlet sırlarına karşı suçlar gösterilebilir.

Dolayısıyla suçun niteliği, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107 Madde kapsamında koşullu salıverilmeden yararlanabilme süresinde kritik öneme sahiptir.

Örgütlü Suçlar ve Terör Suçlarında Koşullu Salıverilme

Türk Ceza Kanunu ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamında örgütlü suçlar özel bir düzenlemeye tabidir. Suç işlemek amacıyla örgüt kuran, yöneten veya örgüt faaliyeti kapsamında suç işleyen kişilerin koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan örgüt üyeleri için bu süre 36 yıl, müebbet hapis alanlar için 30 yıl, süreli hapis alanlar için ise cezanın üçte ikisidir.

Ayrıca devletin güvenliğine karşı işlenen suçlarda (örneğin anayasal düzene karşı suçlar), koşullu salıverilme hükümleri bazı durumlarda tamamen uygulanmaz. Bu, toplumun güvenliği açısından getirilen çok önemli bir istisnadır.

Çocuk Hükümlülerde Koşullu Salıverilme

İnfaz Kanunu 107. Madde kapsamında çocuklar için koşullu salıverilme sürelerinde özel düzenlemeler yapılmıştır. Hükümlü 15 yaşını doldurmamışsa, cezaevinde geçirdiği her 1 gün, 2 gün sayılmaktadır. Bu durum, çocukların rehabilitasyonu ve topluma daha hızlı kazandırılması için getirilmiş insancıl bir düzenlemedir.

Ancak bazı suçlarda çocuk hükümlüler için de koşullu salıverilme oranı artırılabilmektedir. Örneğin örgütlü suçlara karışmış çocukların koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

Denetim Süresi ve Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması

Koşullu salıverilen bir hükümlü, cezasının geri kalan süresini denetim süresi içinde geçirir. Bu süreçte denetimli serbestlik hükümleri uygulanabilir. Hükümlüye çeşitli yükümlülükler getirilebilir:

• Belirli bir yerde ikamet etme,

• Belirli bir bölgeye gitmeme,

• Belirli programlara katılma,

• Kamu yararına çalışma gibi yükümlülükler bunlara örnektir.

Eğer hükümlü denetim süresinde kasıtlı bir suç işler veya kendisine yüklenen yükümlülüklere uymazsa koşullu salıverilme kararı geri alınır. Bu durumda, hükümlü kalan cezasını cezaevinde aynen çeker ve bir daha koşullu salıverilmeden yararlanamaz.

Koşullu Salıverilme Hesaplama Nasıl Yapılır?

Ceza İnfaz Kanunu 107. Madde  kapsamında Hükümlünün almış olduğu ceza türü ve süresine göre koşullu salıverilme süresi hesaplanır. Genel hesaplama şu şekilde özetlenebilir:

• Ağırlaştırılmış müebbet: 30 yıl (bazı durumlarda 36 veya 40 yıl)

• Müebbet: 24 yıl (bazı durumlarda 30 veya 34 yıl)

• Süreli hapis cezaları: Cezanın yarısı (bazı suçlarda üçte iki veya daha fazla)

Ayrıca çocuklar için 15 yaş öncesi süreler 2 katı olarak sayıldığından, hesaplama farklılık gösterebilir. Bu nedenle her dosya özelinde infaz hâkimi tarafından değerlendirme yapılmaktadır.

Koşullu Salıverilmenin Önemi

Koşullu salıverilme yalnızca hükümlüler için değil, toplum için de önemli bir mekanizmadır. Çünkü cezaevinden çıkan kişinin tamamen denetimsiz şekilde serbest bırakılması toplumsal risk oluşturabilir. Denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme uygulamaları sayesinde hem hükümlülerin sosyal uyum süreci kolaylaştırılır hem de kamu güvenliği sağlanır.

Ayrıca bu sistem, infaz kurumlarının yükünü hafifletir, cezaevlerinde aşırı yoğunluğun önüne geçer ve daha insani bir infaz rejimi sağlar.

İnfaz Kanunu 107. Madde (Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Madde )

(1) Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi hâlli olarak geçirmesi gerekir.

(2) İnfaz Kanunu 107. Madde uyarınca Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. (Ek cümleler:14/4/2020-7242/48 md.) Ancak, Türk Ceza Kanununun;

a) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

c) İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

d) Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,

f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,

g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,

h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar ile 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

(3) İnfaz Kanunu 107. Madde uyarınca Koşullu salıverilme için infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzaltı,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuz,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzaltı,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla yirmisekiz yıldır.

(4) İnfaz Kanunu 107. Madde uyarınca  Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûmiyet hâlinde; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. (Ek cümle:14/4/2020-7242/48 md.) Koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır. Ancak, bu süreler;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzdört,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla kırk,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki,

yıldır. (Ek cümle:22/7/2010 – 6008/9 md.) Bu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

(5) İnfaz Kanunu 107. Madde uyarınca Koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün onbeş yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır.

(6) Koşullu salıverilen hükümlünün tâbi tutulacağı denetim süresi, yukarıdaki fıkralara göre infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre kadardır. Ancak süreli hapislerde hakederek tahliye tarihini geçemez.

(7) Hükümlü, denetim süresinde, infaz kurumunda öğrendiği meslek veya sanatı icra etmek üzere, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında, ücret karşılığında çalıştırılabilir.

(8) Onsekiz yaşından küçük olan hükümlüler, denetim süresinde eğitimlerine, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir kurumda devam ederler. (İnfaz Kanunu 107. Madde)

(9) İnfaz Kanunu 107. Madde uyarınca İnfaz hâkimi, denetim süresinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklar edinebileceği çevrelerden uzak kalması ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya yanında çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir. (Ek cümleler:14/4/2020-7242/48 md.) İnfaz hâkimi ayrıca, iki yılı geçmemek üzere denetim süresi içinde hükümlünün denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenecek yükümlülüklere tabi tutulmasına karar verebilir. Bu karar gereğince denetimli serbestlik müdürlüğü, risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak hükümlüyü;

a) Belirli bir bölgede denetim ve gözetim altında bulundurma,

b) Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme,

c) Belirlenen programlara katılma,

yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutar. Denetimli serbestlik müdürlüğü hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak yükümlülükleri değiştirebilir.

(10) İnfaz hâkimi, koşullu salıverilen hükümlünün kişiliğini ve topluma uyumdaki başarısını göz önünde bulundurarak; denetim süresinin, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmadan veya herhangi bir yükümlülük belirlemeden geçirilmesine karar verebileceği gibi, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasını veya belirlenen yükümlülükleri denetim süresi içinde kaldırabilir.

(11) (Değişik:14/4/2020-7242/48 md.) İnfaz Kanunu 107. Madde uyarınca Hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında ceza infaz kurumu idaresi tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, infaz işlemlerinin yapıldığı yer infaz hâkimliğine verilir. İnfaz hâkimi, bu raporu uygun bulursa hükümlünün koşullu salıverilmesine dosya üzerinden karar verir; raporu uygun bulmadığı takdirde gerekçesini kararında gösterir. Bu kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir.

(12) Koşullu salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde koşullu salıverilme kararı geri alınır.

(13) Koşullu salıverilme kararının geri alınması hâlinde hükümlünün;

a) Sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin,

b)(Değişik: 25/5/2005-5351/8 md.)Yükümlülüklerine aykırı davranması hâlinde, bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki süreyi geçmemek koşuluyla ihlalin niteliğine göre takdir edilecek bir sürenin,

Ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir. Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.

(14) Denetim süresi yükümlülüklere uygun ve iyi hâlli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.

(15)  Hükümlü, geri kalan süre içinde işlediği kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkûm edilirse ya da bağlı tutulduğu yükümlülükleri yerine getirmezse hükmü veren ilk derece mahkemesinin bulunduğu yer infaz hâkimliği, cezaların toplandığı hâller ile hükmün bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay tarafından verilmiş olması hâlinde ise 101 inci maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenen infaz hâkimliği tarafından koşullu salıverilme kararının geri alınmasına dosya üzerinden karar verilir. Bu kararlara karşı itiraz yolu açıktır.

(16) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar” başlıklı Dördüncü Bölüm, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı Beşinci Bölüm, “Milli Savunmaya Karşı Suçlar” başlıklı Altıncı Bölüm altında yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz. (İnfaz Kanunu 107. Madde)

Sonuç

5275 sayılı Ceza İnfaz Kanunu 107. Madde kapsamında düzenlenen koşullu salıverilme, ceza hukukunda infazın temel taşlarından biridir. Hükümlülerin topluma yeniden kazandırılması, cezaevlerinin rehabilitasyon amacıyla kullanılması ve kamu güvenliğinin korunması açısından büyük önem taşır.

Her ne kadar koşullu salıverilme bir hak gibi görünse de, suçun türü ve hükümlünün cezaevi davranışları bu hakkın kullanılmasında belirleyici rol oynar. Özellikle ağır suçlar, örgütlü suçlar ve devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar açısından daha katı koşullar söz konusudur.

Toplumsal barışın sağlanabilmesi için koşullu salıverilme sisteminin adil, şeffaf ve dengeli şekilde uygulanması gerekmektedir. Bu bağlamda hem hükümlülerin rehabilitasyonu hem de toplumun güvenliği gözetilmelidir.

İnfaz Kanunu 107. Madde hakkında detaylı bilgi almak için lütfen Reform Hukuk Bürosu ile iletişime geçiniz.