Askeri Ceza Kanunu 3. Madde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) iç düzeni ve disiplin mekanizmalarının uygulanacağı kişisel kapsamı belirleyen “askeri şahıs” tanımını içerir. Bu tanım, askeri yargı yetkisinin ve askeri disiplin hukukunun temelini oluşturarak, askeri hiyerarşi ve emir-komuta zincirinin işleyişi açısından hayati bir rol üstlenir.

ASCK 3. Madde , askeri hizmetin kendine özgü niteliklerini korumak ve TSK’nın etkinliğini sürdürmek için merkezi bir öneme sahiptir. Bu doğrultuda; kanun koyucu, 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun 3. maddesinde “askeri şahısları düzenlemiştir. Bu düzenleme, askeri disiplin ve yargılama süreçlerine tabi kişileri netleştirir. Böylece; askeri hizmetin özel niteliği gereği kuralların uygulanacağı alanı tanımlar. Böylece; kanun koyucu, ASCK m. 3 de “askeri şahıs” tanımını öngörmektedir. Bu durum da; kişilerin aklına “kimler askeri yargıya tabidir?” veya “sivil personelin askeri statüsü nedir?” sorularını getirmektedir.

Bu sebeple; bu yazımızda “askeri şahıs nedir?” ve “askeriyedeki sivil personelin hukuki statüsü nedir?” vb. birçok soruya cevap vereceğiz. Ayrıca; bazı askeri şahısları açıklayacağız. Dolayısıyla; askeri şahıslara ilişkin konular detaylı bir şekilde ele alınarak, konuyu farklı yönleriyle incelemiş olacağız.

Ayrıca; askeri şahıslar ve askeri hukuk hakkında detaylı bilgi almak için askeri hukuk yazı arşivimizi inceleyebilirsiniz. Dilerseniz de, deneyimli askeri hukuk avukatları ile iletişime geçerek hukuki danışmanlık alabilirsiniz.

ACK M. 3 Nedir?

Kanun koyucu, ASCK m. 3’te askeri şahıslar düzenlemiştir. Böylece; ilgili madde, söz konusu kanunun “Askeri suçlar ve kabahatler ve cezalar” başlıklı 1. Kısmının “Esaslar” başlıklı 1. Babında yer almaktadır.  Bu doğrultuda; kanun koyucu, ASCK m. 3’ü şu şekilde ifade etmiştir:

Bu sebeple; ASCK m. 3, askeri ceza hukukunun görev alanını oluşturur. Çünkü; bu madde, askeri disiplin hukukunun uygulanacağı kişileri belirler. Bu belirleme, askeri hiyerarşi ve genel düzenin korunması için kritik bir temel oluşturur. Maddenin özü, askeri hizmetin kendine özgü, katı disiplin gerektiren yapısıdır. Bu hizmeti ifa eden belirli kişilerin askeri statüye tabi tutulmasıdır. Bu durum, askeri disiplinin sürdürülmesi ve askeri operasyonel kapasitenin korunması için elzemdir.

Askeri Şahıslar Kimlerdir?

Askeri şahısların yasal dayanağı, Askeri Ceza Kanunu 3. Madde ’tür. Bu doğrultuda; bu madde, askeri disiplin ve yargılamaya tabi kişileri belirler. Askeri şahıs; Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde görev yapan veya askeri hizmete tabi olan kişidir.

Askeri literatüre göre ise; askeri şahıslar, mareşalden asteğmene kadar subaylardır. Ayrıca, astsubaylar, Milli Savunma Bakanlığı ve TSK’da çalışan sivil personeldir. Uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve er, erbaş ve erler ile askeri öğrencilerdir. (ACK m. 3) Böylece; kanun koyucu madde metninde askeri şahıs tanımını yaparak, bu kişilerin yasal tanımını yapmıştır.

ASCK M. 3 Açıklaması Nedir?

Maddede, askerlik yükümlüsü olanlarla ilgili geniş bir personel yelpazesi “askeri şahıs” olarak tanımlanmıştır. Bu tanım, askeri yargının yetki alanını, askeri suçların kapsamını doğrudan etkiler.

Ayrıca, askeri disiplin hükümlerinin uygulanacağı kişileri belirler.

Diğer taraftan; kanun koyucu, mevzuatta askeri şahıs tanımını net bir şekilde düzenleyerek, askeri disiplin ve düzenin korunmasını amaçlamaktadır. Bu amaç, TSK’nın görev ve sorumluluklarını eksiksiz yerine getirebilmesi için elzemdir.

Askeri hizmetin kendine özgü koşulları altında, bu tanım, askeri hiyerarşinin korunmasında merkezi bir rol oynar. Çünkü; maddede korunan hukuki değer, askeri disiplin, emir-komuta zincirinin mutlaklığı ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin operasyonel etkinliğidir. Dolayısıyla, askeri düzene aykırı eylemler ulusal güvenliği tehdit eder. Bunun sonucunda; askeri birimlerin iç işleyişinin bütünlüğünü sağlamaktadır. Ayrıca, operasyonel verimliliğini güvence altına almayı hedefler.

Son yıllarda, kanun ile değişiklik yapılarak, “askeri şahıs” tanımı farklı olarak düzenlenmiştir. Böylece, personel yapısındaki değişimlere uyum sağlanmıştır. Dolayısıyla, tanım güncel ihtiyaçlara uygun hale gelmiştir. Bu kapsamda; kanun koyucu askeri şahıs tanımlarken verdiği bazı kişileri şu şekilde açıklayabiliriz:

Mareşal Kimdir?

Mareşal, genel anlamda “kara ve hava kuvvetlerindeki en yüksek rütbe” demektir. Askeri literatürde ise, “savaşta üstün yararlılık gösteren orgeneral/oramirallere TBMM tarafından verilen rütbe” ifade eder. Bu bağlamda, rütbe kıdemle kazanılamaz.

Mareşal, TSK’da en yüksek askeri rütbedir. Bu rütbe savaşta olağanüstü başarı gösteren generallere verilir. Deniz Kuvvetleri’ndeki karşılığı büyükamiraldir. Mustafa Kemal Atatürk ve Fevzi Çakmak, Türkiye’deki mareşal rütbesine sahip başlıca örneklerdir.

Asteğmen Kimdir?

Asteğmen, genel anlamda “TSK’da subaylık yolunun ilk adımı olan rütbeli asker” demektir. Askeri literatürde ise, “askeri birliklerde takım veya kısım komutanı olarak görev alan subay” ifade eder. Bu bağlamda, asteğmen hem idari hem de teknik görevler yapar.

Asteğmenler, askeri hiyerarşide önemli bir yere sahiptir. Onlar operasyonlara katılır ve yeni askerlere eğitim verir. Ayrıca, disiplinin sağlanması da görevlerindendir. Üniversite mezunu olup askerlik görevini yedek subay olarak yapan kişiler asteğmen olabilir.

Astsubay Kimdir?

Astsubay, genel anlamda “silahlı kuvvetlerde subaydan kıdemsiz, er ve erbaşlardan kıdemli olan asker” demektir. Askeri literatürde ise, “TSK kadrolarında subaya yardımcı olarak görevlendirilen askeri şahıs” ifade eder. Bu bağlamda, astsubaylar eğitim, sevk ve idare işlerinde görevlidir.

Astsubaylar, TSK’nın Kara, Hava, Deniz, Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlıkları bünyesinde görev yapar. Görev ve sorumlulukları kanunlarla belirlenir. Astsubaylar, birliklerde idari işler, personel yönetimi ve eğitim faaliyetlerinde görev alırlar.

 Sivil Personel Kimdir?

Sivil personel, genel anlamda “askeri olmayan, sivil statüde çalışan kişi” demektir. Askeri literatürde ise, “Milli Savunma Bakanlığı ve TSK kadro ve kuruluşunda çalışan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi personel” ifade eder.

Bu bağlamda, bu kişiler İç Hizmet Kanunu m. 15’teki yükümlülüklerle sınırlıdır. Bu personel, askeri amirlere karşı ast durumundadır. Onlar, İç Hizmet Kanunu m. 14’teki görevleri yerine getirirler. Aksine hareket edenler cezai müeyyidelere tabi olabilir. Milli Savunma Bakanlığı’nda görevli memurlar, müstahdemler ve gündelikçi personel bu kategoriye girer.

Uzman Jandarma Kimdir?

Uzman Jandarma, genel anlamda “Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde görev yapan profesyonel asker” demektir. Askeri literatürde ise, “subay ve astsubaylar gibi muvazzaf personel statüsünde olan asker kişi” ifade eder. Bu bağlamda, uzman jandarmalar 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanununa tabidir.

Uzman jandarmalar, kıtalarda devriye komutanı veya yardımcısı olarak görev yapar. Onlar, mesleki eğitim ve yabancı dil kurslarına katılırlar. Mülki görevlerde 4483 sayılı Kanuna tabidirler. Sınır güvenliği ve iç güvenlik operasyonlarında görev alan jandarma personeli uzman jandarmadır.

Sözleşmeli Erbaş ve Er Kimdir?

Sözleşmeli erbaş ve er, genel anlamda “Türk Silahlı Kuvvetleri’nde sözleşme ile istihdam edilen rütbeli veya rütbesiz asker” demektir. Askeri literatürde ise, “erbaş ve er kadro görev yerlerinde 6191 sayılı Kanun esaslarına göre istihdam edilen asker” ifade eder. Bu bağlamda, onlar profesyonel ordu yapılanmasının parçasıdır.”

Sözleşmeli erbaş ve erler, istihdam edildikleri kadro görevlerini yaparlar. İlk sözleşme süreleri en az üç yıl, en fazla dört yıldır. Azami yedi hizmet yılı görev yapabilirler. Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri’nde belirli bir süre için sözleşmeli olarak görev yapan erler bu kategoriye girer.

Askeri Öğrenci Kimdir?

Askeri öğrenci, genel anlamda “subay, askeri memur veya astsubay yetiştirilmek üzere askeri okullarda okuyan öğrenci” demektir. Askeri literatürde ise, “resmi bir kıyafet taşıyan ve askeri eğitim programlarına tabi öğrenciler” ifade eder. Bu bağlamda, askerlik disiplinini kazanır.

Askeri öğrenciliğe giriş şartları Türk vatandaşı olmak ve yedek subay/astsubay olamaz kararı bulunmamaktır. Öğrenim süreleri boyunca teorik ve uygulamalı askeri eğitim alırlar. Harp okullarında veya askeri fakültelerde eğitim gören öğrenciler askeri öğrencidir.

Askeri Ceza Kanunu 3. Madde  Emsal Kararlar

Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2021/20017 E., 2023/717 K., 23.01.2023 T. – Askeri Ceza Kanunu 3. Madde

“Bu hükümler dikkate alındığında Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personelin Askeri Ceza Kanunu kapsamında sorumlulukları sadece amirlere karşı ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu‘nun 115. maddesinde belirtilen yükümlülüklerle sınırlıdır. ”

Askeri Yargıtay 1. Daire, 2017/37 E., 2017/56 K., 08.02.2017 T.

“Askeri Ceza Kanunu 3. Madde de, askeri şahıslar; “Mareşalden asteğmene kadar subaylar, astsubaylar, Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personel, uzman jandarma ve uzman erbaşlar, erbaş ve erler ile askeri öğrenciler” olarak belirtilmiştir. Bu nedenle, 668 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yapılan değişiklikler, jandarma personelinin askeri şahıs olma vasfını ortadan kaldırmamıştır.”

Askeri Ceza Kanunu 3. Madde   ile ilgili emsal karar aramak için tıklayınız.

Av. Zeynep ÜRÜŞAN