Akademik Personel Disiplin Cezaları – Akademisyen

Üniversitelerde görev yapan akademik personel, yalnızca eğitim ve araştırma faaliyetlerini yürütmekle değil aynı zamanda 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamında belirlenen kurallara uymakla da yükümlüdür. Bu kurallara aykırı davranışların önüne geçmek amacıyla uygulanan akademik personel disiplin cezaları, hem yükseköğretim kurumlarının düzenini sağlamak hem de bilimsel etik ilkelerin korunmasını güvence altına almak için büyük önem taşır.

Uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması, üniversite öğretim mesleğinden çıkarma ve kamu görevinden çıkarma gibi farklı derecelerde disiplin cezaları bulunur. Her bir ceza türü, akademisyenin görevlerini yerine getirme biçimine, bilimsel faaliyetlerdeki tutumuna ve kurumsal düzeni bozup bozmadığına göre uygulanmaktadır.

Bu makalede, akademik disiplin hukuku çerçevesinde akademisyenlere verilen disiplin cezalarının kapsamı, uygulanma şekli ve disiplin cezası sonrası hukuki süreçler ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Ayrıca, hangi fiillerin hangi akademik personel disiplin cezası gerektirdiği tablo şeklinde aktarılacak ve okuyucuların merak ettiği sorulara sıkça sorulan sorular bölümünde yanıt verilecektir.

Akademik Personel İçin Disiplin Hukuku Nedir?

Yükseköğretim kurumlarında görev yapan akademik personel; eğitim, araştırma ve topluma hizmet faaliyetlerini yürütürken aynı zamanda birtakım yükümlülüklere tabidir. Bu yükümlülüklerin ihlali halinde devreye giren mekanizma ise disiplin hukukudur.

Disiplin hukuku, üniversitelerde düzenin sağlanması, öğretim üyelerinin görevlerini yerine getirirken etik kurallara ve mevzuata uygun davranmaları için oluşturulmuş bir kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 53. maddesi, akademik personel için disiplin cezalarının dayanağını oluşturur.

Bu çerçevede, disiplin hukuku hem idari yaptırımları hem de akademik etik ilkeleri kapsar. Böylece yükseköğretim kurumları, hem akademik özgürlüğü korumak hem de kurum düzenini sürdürmek için hukuki bir denge mekanizmasına sahip olur.

Akademisyen Disiplin Cezalarının Kapsamı ve Türleri

Üniversitelerde görev yapan akademik personel, mesleki sorumluluklarını yerine getirirken hem kurumsal düzeni hem de bilimsel etik ilkeleri gözetmek zorundadır. Bu yükümlülüklerin ihlali durumunda devreye giren yaptırımlar akademik personel disiplin cezaları olarak adlandırılır.

Akademik personel disiplin cezası , fiilin ağırlığına göre farklı kategorilere ayrılır. Amaç, küçük ihlallerde uyarı ile düzeni sağlamak, daha ciddi ihlallerde ise akademik yaşamı ve kamu hizmetini korumak için daha ağır yaptırımlar uygulamaktır.

Başlıca disiplin cezaları şunlardır:

• Uyarma Cezası: En hafif yaptırım olup küçük ihmal ve dikkatsizlikler için uygulanır.
• Kınama Cezası: Daha ciddi ihlallerde verilen, resmî uyarı niteliğinde bir ceza türüdür.
• Aylıktan veya Ücretten Kesme Cezası: Maaş veya ücretin belli bir kısmının kesilmesini içerir.
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması (veya Birden Fazla Ücretten Kesme): Akademik kariyer sürecinde ilerlemenin durdurulmasına yol açar.
• Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma: Akademisyenin mesleğinden uzaklaştırılması anlamına gelir.
• Kamu Görevinden Çıkarma: En ağır yaptırım olup, kamu hizmetinden tamamen çıkarılmayı ifade eder.

Her cezanın uygulanma koşulları, yetkili mercileri ve zamanaşımı süreleri farklıdır. Makalenin devamında bu ceza türleri tek tek incelenecek ve hangi fiillerin hangi yaptırımı gerektirdiği ayrıntılı şekilde açıklanacaktır.

Akademisyenlere Verilen Uyarma Cezası

Uyarma, akademik personele verilen en hafif akademik personel disiplin cezası olup temel amacı, görev sırasında ortaya çıkan küçük ihmal ve dikkatsizliklerin tekrar edilmemesi için öğretim elemanını uyarmaktır.

Uyarma Cezasını Gerektiren Fiiller

• Akademik personelin sorumluluğu altındaki elemanların gelişimi ve yetiştirilmesi konusunda gereken özeni göstermemesi,
• Bilimsel araştırmalar veya projeler destek alarak yürütülmüşse, yayınlarda bu desteği sağlayan kişi, kurum ya da kuruluşların katkısını belirtmemesi,
• Görev yerinde belirlenmiş kurallara kayıtsız kalması veya düzensiz davranışlarda bulunması,
• Usule aykırı biçimde başvuru ya da şikâyette bulunması.

Bu tür fiiller, doğrudan kurum düzenini bozmasa da akademik disiplini zayıflattığı için yaptırım altına alınmaktadır.

Yetkili Disiplin Amirleri

Akademik personel disiplin cezası olan Uyarma cezasını verme yetkisi, sıralı disiplin amirlerindedir. Fakültelerde görev yapan bir öğretim üyesi için yetkili makam dekan, yüksekokul veya enstitülerde görev yapan akademik personel için ise ilgili müdürdür.

• Zamanaşımı Süresi
• Fiilin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde soruşturma açılmazsa, uyarma cezası için disiplin soruşturması düşer.
• Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçmişse, bu ceza artık uygulanamaz.

Akademisyenlere Verilen Kınama Cezası

Kınama cezası, uyarıdan sonra gelen ve daha ağır ihlaller için uygulanan bir yaptırımdır. Akademik personelin davranışlarının resmî olarak uygun bulunmadığını ve tekrar edilmemesi gerektiğini gösteren ciddi bir uyarı niteliği taşır.

Kınama Cezasını Gerektiren Fiiller

• Öğrencilere resmî görev dışında özel ders vermek,
• Üniversiteye veya bağlı birimlere ait mekânları izinsiz ve kurum amaçları dışında kullanmak,
• Yayınlarda hasta haklarını ihlal etmek,
• İnsanlar üzerinde yapılan biyomedikal ya da klinik araştırmalarda mevzuata aykırı hareket etmek,
• İncelemekle görevlendirildiği bir esere ait bilgileri, eser sahibinin izni olmadan paylaşmak,
• Anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan elde edilen verileri yayımlamak,
• Araştırma ve deneylerde gerekli izinleri yazılı olarak almadan çalışmalara başlamak,
• Araştırmalarda ilgili mevzuata veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırı hareket etmek,
• Bilimsel çalışmalarda muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme yükümlülüğüne uymamak,
• Şiddet veya nefret içerikli afiş, pankart, bildiri ve benzerlerini basmak, çoğaltmak veya dağıtmak,
• Yükseköğretim kurumlarında siyasi parti faaliyeti yürütmek ya da propaganda yapmak,
• Görevlerin yerine getirilmesinde kusurlu davranmak veya mevzuatta öngörülen bildirim yükümlülüklerini yerine getirmemek,
• Amirine görev sırasında sözlü saygısızlıkta bulunmak,
• Resmî araç, gereç ve eşyayı özel işlerde kullanmak, kaybetmek ya da zarar vermek,
• Akademik sıfata yakışmayan, genel ahlaka ve edebe aykırı tutum ve davranışlarda bulunmak,
• Zorunlu kurul ve toplantılara mazeretsiz olarak tekrar tekrar katılmamak.

Yetkili Disiplin Amirleri

Kınama cezası da uyarma cezasında olduğu gibi sıralı disiplin amirleri tarafından verilir. Fakültelerde bu yetki dekan, yüksekokullarda ve diğer akademik birimlerde ise ilgili müdür tarafından kullanılır.

• Zamanaşımı Süresi
• Fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturması açılmazsa, ceza zamanaşımına uğrar.
• Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçmesi halinde kınama cezası artık uygulanamaz.

Kademe İlerlemesinin Durdurulması veya Birden Fazla Ücretten Kesme

Kademe ilerlemesinin durdurulması, akademik personelin bulunduğu derece içinde ilerlemesinin belirli süre için engellenmesi anlamına gelir. Bu ceza, aynı zamanda birden fazla ücretten kesme şeklinde de uygulanabilmektedir. Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına göre çok daha ağır bir yaptırımdır.

Bu Cezayı Gerektiren Fiiller

• Resmî belgeleri sahte düzenlemek, tahrif etmek, gizlemek veya sahte belgeyi bilerek kullanmak,
• Görev sırasında doğrudan veya dolaylı şekilde çıkar sağlamak, öğrencilerden veya iş sahiplerinden borç almak,
• Boykot, işgal gibi eylemlerle kamu hizmetinin yürütülmesini engellemek,
• Ders, laboratuvar, sınav gibi eğitim-öğretim faaliyetlerini engellemek ya da öğrencileri bu yönde kışkırtmak,
• Basın, yayın veya bilişim araçlarını kullanarak amir, meslektaş ya da öğrencilere haksız isnatta bulunmak,
• Biyomedikal veya klinik araştırmalarda mevzuata aykırı hareket ederek kişilere zarar vermek,
• Bilimsel araştırmalarda verileri tahrif etmek, gerçekte olmayan sonuçlar üretmek, çıkar ilişkileri doğrultusunda bulguları değiştirmek,
• Görevini yerine getirirken ayrımcılık yapmak (dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, din vb. sebeplerle),
• Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı çalışmalar gibi sunmak,
• Göreve sarhoş gelmek veya görev yerinde alkollü içki içmek,
• Gerçeğe aykırı rapor ya da belge düzenlemek,
• Yasal istisnalar dışında ticaret yapmak veya yasaklanmış kazanç getirici faaliyetlere katılmak,
• Görevi gereği gizli kalması gereken bilgi ve belgeleri ifşa etmek,
• Amirine, meslektaşlarına ya da hizmetten yararlananlara hakaret etmek veya tehditte bulunmak.

Yetkili Disiplin Kurulları

Bu ceza, öğretim elemanının görev yaptığı birimde toplanan Birim Yönetim Kurulu tarafından, disiplin kurulu sıfatıyla verilir. Fakültelerde dekanlık, yüksekokul ve enstitülerde ise ilgili yönetim kurulları yetkilidir.

• Zamanaşımı Süresi
• Fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturması açılmazsa, süreç zamanaşımına uğrar.
• Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçmesi halinde bu ceza artık uygulanamaz.

Akademisyenlere Verilen Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma Cezası

Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma, akademik personel disiplin cezaları arasında en ağır yaptırımlardan biridir. Bu ceza, öğretim elemanının meslek hayatına son verilmesi anlamına gelir ve yalnızca çok ciddi etik ihlaller veya görev sorumluluklarını ağır biçimde ihlal eden durumlarda uygulanır.

Bu Cezayı Gerektiren Fiiller

• Başkasına ait özgün fikir, yöntem, veri veya eseri, bilimsel kurallara uygun biçimde kaynak göstermeden kısmen ya da tamamen kendine aitmiş gibi sunmak (intihal),
• Akademik yükselme, unvan ya da derece elde etmek için kişisel emeğe dayanmayan, başkaları tarafından hazırlanmış çalışmaları kullanmak,
• Bir yıl içinde mazeretsiz veya izinsiz olarak toplamda 20 gün göreve gelmemek.

Yetkili Disiplin Kurulları

Bu cezanın verilmesi için, atamaya yetkili amirin teklifi üzerine Yükseköğretim Kurulu (YÖK) bünyesindeki Yüksek Disiplin Kurulu karar alır. Fakülte veya enstitü kurulları bu aşamada yalnızca soruşturmayı yürütür; nihai karar YÖK tarafından verilir.

• Zamanaşımı Süresi
• Fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içinde soruşturma açılmazsa, disiplin soruşturması zamanaşımına uğrar.
• Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 6 yıl geçmesi halinde üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası artık uygulanamaz.

Bu yaptırım, akademisyen disiplin cezaları arasında en tartışmalı olanlardan biridir. Çünkü hem akademik özgürlük hem de bilimsel etik açısından kritik bir dengeyi yansıtır. İntihal veya sahte çalışmaları akademik yükselmede kullanmak, akademik camiada güveni derinden sarsan davranışlar olduğu için en ağır şekilde cezalandırılır.

Akademisyenlere Verilen Kamu Görevinden Çıkarma Cezası

Kamu görevinden çıkarma, akademik personel disiplin cezaları arasında en ağır yaptırım türüdür. Bu ceza, yalnızca üniversite mesleğinden değil, aynı zamanda tüm kamu görevlerinden kalıcı olarak uzaklaştırılmayı ifade eder. Akademisyen disiplin cezaları içinde, mesleki ve etik ihlallerin ötesinde, kamu düzenine karşı ciddi tehdit oluşturan davranışlar için uygulanır.

Bu Cezayı Gerektiren Fiiller

• Terör niteliği taşıyan eylemlerde bulunmak, bu tür örgütleri desteklemek veya kamu kaynaklarını bu amaçla kullanmak,
• Amirine, iş arkadaşına, personele, öğrenciye yönelik fiziksel saldırı veya cinsel tacizde bulunmak,
• Kamu hizmeti veya öğretim elemanı sıfatı ile bağdaşmayacak derecede yüz kızartıcı ve utanç verici davranışlarda bulunmak,
• Uyuşturucu ya da diğer uyarıcı maddeleri kullanmak, bulundurmak, dağıtmak veya ticaretini yapmak,
• Hukuka aykırı biçimde kuruma ait verileri elde etmek, depolamak, yaymak, değiştirmek veya yok etmek,
• Kurumun bilişim sisteminin işleyişini kasten engellemek veya bozmak.

Yetkili Disiplin Kurulları

Kamu görevinden çıkarma cezası, atamaya yetkili amirin teklifi üzerine Yüksek Disiplin Kurulu tarafından karara bağlanır. Yüksek Disiplin Kurulu, Yükseköğretim Genel Kurulu bünyesinde görev yapar ve en üst merci olarak kesin karar verir.

• Zamanaşımı Süresi
• Fiilin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde disiplin soruşturması açılmamışsa, süreç zamanaşımına uğrar.
• Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçmişse kamu görevinden çıkarma cezası verilemez.

Bu yaptırım, hem üniversite düzenini hem de kamu hizmetlerinin güvenilirliğini korumak için uygulanır. Diğer akademisyen disiplin cezaları, meslek içi düzeni sağlarken; kamu görevinden çıkarma cezası, toplum düzenine ve kamu güvenine karşı ciddi tehdit oluşturan davranışlara karşı en sert tepkiyi içerir.

Disiplin Sürecinde Yetkili Organlar

Akademik personel disiplin cezaları, farklı ağırlık derecelerine sahip olduğu için her cezanın verilmesinde yetkili makamlar da farklıdır. Bu düzenleme, hem adil bir süreç işletilmesini hem de kararların kurumsal denetim altında alınmasını sağlamaktadır.

Fakülte ve Yüksekokullarda Yetki

• Uyarma ve kınama cezaları: Fakültelerde dekan, yüksekokullarda ve meslek yüksekokullarında müdür tarafından verilir.
• Bu cezalar, görece hafif nitelikte oldukları için doğrudan birim amirlerinin sorumluluğundadır.

Birim Yönetim Kurulları

• Aylıktan veya ücretten kesme ile kademe ilerlemesinin durdurulması cezaları, akademisyen disiplin cezaları kapsamında orta-ağır yaptırımlar olduğundan, öğretim elemanının görev yaptığı birimde toplanan Birim Yönetim Kurulu tarafından, disiplin kurulu sıfatıyla verilir.
• Yüksek Disiplin Kurulu
• Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma ve kamu görevinden çıkarma cezaları ise en ağır yaptırımlar olduğundan, yalnızca Yükseköğretim Kurulu bünyesindeki Yüksek Disiplin Kurulu tarafından karara bağlanır.
• Bu kurul, akademik özgürlük ile disiplin düzeni arasındaki en hassas dengeyi gözeterek karar verir.

Yetkili organların farklı kademelerde belirlenmiş olması, akademik personelin haklarının korunması ve akademik personel disiplin cezası keyfi şekilde uygulanmaması açısından önemlidir. Böylece her ceza türü, ağırlığına uygun makam tarafından değerlendirilmiş olur.

Akademisyen Disiplin Soruşturmalarında Zamanaşımı Kuralları

Disiplin hukukunda, cezaların uygulanabilmesi için belirli süreler öngörülmüştür. Bu süreler, hem akademik personelin haklarının korunması hem de disiplin sürecinin belirsizlik yaratmadan yürütülmesi için önem taşır. Akademik personel disiplin cezaları açısından zamanaşımı süreleri, cezanın ağırlığına göre farklılık gösterir.

Zamanaşımı Süreleri

• Uyarma ve kınama cezaları: Fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde soruşturma açılmazsa süreç zamanaşımına uğrar. Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçmişse ceza artık uygulanamaz.
• Aylıktan veya ücretten kesme ile kademe ilerlemesinin durdurulması cezaları: Fiilin öğrenilmesinden sonra 1 ay içinde soruşturma başlatılmamışsa, zamanaşımı oluşur. Bu cezalar için de fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl üst sınırdır.
• Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma: Bu tür ağır cezalar için fiilin öğrenilmesinden sonra 6 ay içinde soruşturma açılmalıdır. Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 6 yıl geçmesi durumunda ceza artık verilemez.
• Kamu görevinden çıkarma: En ağır yaptırım olan bu ceza için fiilin öğrenilmesinden sonra 6 ay içinde soruşturma açılmazsa zamanaşımı oluşur. Fiilin işlendiği tarihten itibaren ise 2 yıl geçmesi halinde ceza uygulanamaz.

Zamanaşımı kuralları, akademisyen disiplin cezaları açısından kritik öneme sahiptir. Hem disiplin süreçlerinin keyfi şekilde uzatılmasını önler hem de öğretim elemanlarının belirsizlik içinde kalmasının önüne geçer. Bu yönüyle zamanaşımı, hem üniversite disiplin cezaları hem de genel akademik disiplin hukuku açısından koruyucu bir işlev görür.

Akademik Disiplin Cezalarının Sonuçları

Akademik personel disiplin cezaları, öğretim elemanlarının yalnızca görev süreleri içinde değil, akademik kariyerleri boyunca karşılarına çıkan en önemli idari yaptırımlar arasında yer alır. Uyarma ve kınama gibi hafif cezalar, her ne kadar ilk bakışta küçük birer idari işlem gibi görülse de sicile işlendiği için uzun vadede akademisyenin kariyer dosyasında olumsuz bir iz bırakır. Aylıktan veya ücretten kesme cezaları ise doğrudan ekonomik bir kayba yol açmakta, ayrıca kurum içinde disiplinli çalışma sorumluluğunu daha sıkı bir biçimde hatırlatmaktadır.

Daha ağır yaptırımlar olan kademe ilerlemesinin durdurulması veya birden fazla ücretten kesme cezaları ise akademik yaşamı doğrudan etkiler. Bu tür cezalar, öğretim elemanının yükselme sürecini yavaşlatır, yeni unvan ve derecelere geçişini geciktirir. Örneğin, bir akademisyen doçentlik başvurusu sırasında disiplin cezası almışsa, bu durum Yükseköğretim Kurulu tarafından değerlendirilir ve kişi üç dönem boyunca doçentlik sınavına başvurma hakkını kaybedebilir. Ancak bu süre sonunda tekrar başvuru yapılması mümkündür. Dolayısıyla, akademisyen disiplin cezaları akademik kariyer yolculuğunu hem zaman hem de prestij açısından sekteye uğratmaktadır.

En ağır yaptırımlar olan üniversite öğretim mesleğinden çıkarma ve kamu görevinden çıkarma cezaları ise akademisyen disiplin cezaları içinde telafisi olmayan sonuçlara yol açar. Bu kararlar, kişinin akademik mesleğini ve kamu görevini kalıcı olarak sona erdirir. Özellikle intihal, bilimsel verilerin tahrifi ya da etik dışı yöntemlerle unvan elde etmeye çalışmak gibi fiiller, akademik camiada güveni derinden sarsar ve kariyerin tamamen bitmesine neden olur.

Akademik disiplin cezaları yalnızca bireysel değil kurumsal anlamda da önemli sonuçlar doğurur. Üniversitelerin düzenini, akademik etik değerlerini ve kamu hizmetlerinin güvenilirliğini koruma amacı taşır. Ancak aynı zamanda akademisyenler için, dikkatli olunmadığında, yıllarca emek verilmiş bir kariyerin birkaç yıl geri gitmesine ya da tamamen sona ermesine yol açabilecek ciddi yaptırımlar içerir.

Akademik Etik İhlaller ve Disiplin Hukuku

Etik İhlallerin Yaptırımları

Yükseköğretim kurumlarında görev yapan akademik personelin bilimsel çalışmalarda etik ilkelere bağlı kalması zorunludur. Bu nedenle etik ihlaller, akademik personel disiplin cezaları kapsamında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Fiilin ağırlığına göre uygulanacak ceza da farklıdır.

• Uyarma ve Kınama Cezaları: Daha hafif etik ihlallerde uygulanır. Örneğin, araştırmalarda destek veren kurum veya kişilerin katkısının yayımlarda belirtilmemesi ya da anketlerde katılımcıların rızasının alınmadan verilerin kullanılması, uyarma veya kınama cezalarına yol açabilir.
• Aylıktan veya Ücretten Kesme: Daha ciddi ihlallerde söz konusu olur. Örneğin, araştırmalarda hayvanlara zarar verilmesi, elde edilen verilerin gizliliğine riayet edilmemesi veya bilimsel cihazların amacı dışında kullanılması gibi fiiller bu cezaya neden olabilir. Ayrıca akademisyen disiplin cezaları kapsamında, yanlış ya da yanıltıcı beyanlarla akademik yükselme başvurusunda bulunmak da maaş kesintisi ile sonuçlanabilir.
• Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Akademik etik açısından ağır ihlallerden biri, bilimsel verilerin tahrif edilmesi veya uydurulmasıdır. Bu tür fiiller, yalnızca akademik güveni sarsmakla kalmaz, aynı zamanda ilgili akademisyenin kariyer basamaklarında ilerlemesinin belirli bir süre durdurulmasına sebep olur. Görevi sırasında çıkar sağlamak veya ayrımcılık yapmak da bu kapsamda değerlendirilmektedir.
• Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma: En ağır yaptırımlar, akademik dürüstlüğü temelden ihlal eden eylemler için uygulanır. Özellikle intihal (başkasına ait bir eseri veya fikri kaynak göstermeden kendine ait gibi sunmak), sahte belgeyle akademik yükselme sağlamak ya da kişisel katkısı olmayan çalışmaları kendi çalışması gibi göstermek doğrudan meslekten çıkarma sebebidir.

Bu düzenlemeler, akademisyen disiplin cezaları sisteminde etik ihlallerin ağırlık derecesine göre ayrıntılı biçimde sınıflandırıldığını göstermektedir.

Etik İhlal Savunma ve Hukuki Güvenceler

Etik ihlallerin disiplin hukukunda açıkça tanımlanmış olması, öğretim elemanlarının keyfi şekilde cezalandırılmasının önüne geçilmesini sağlar. Bir akademisyene yönelik disiplin soruşturması başlatıldığında, en temel hak savunma hakkıdır. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca, öğretim elemanına savunma yapma imkânı verilmeden disiplin cezası verilemez. Bu nedenle, sözlü veya yazılı etik ihlal savunma süreci, disiplin soruşturmasının en kritik aşamasını oluşturur. Akademisyen, hakkında isnat edilen fiillere karşı yazılı savunma dilekçesi sunabilir, delillerini ortaya koyabilir ve gerekirse tanık gösterebilir. Ayrıca disiplin amirleri veya kurulları tarafından yürütülen soruşturmalarda, sürecin usule uygun yürütülmesi zorunludur. Usul hataları, verilen disiplin cezalarının iptaline yol açabilecek niteliktedir.

Bununla birlikte, her disiplin cezası yalnızca kurum içinde sonuç doğurmaz; aynı zamanda idari yargıya taşınabilir. İdare Mahkemeleri ve Danıştay, verilen cezanın hem usule hem de esasa uygunluğunu denetler. Bu süreçte akademisyen, yürütmenin durdurulması talebiyle başvurarak cezanın dava süresince uygulanmasını engelleyebilir. Böylece öğretim elemanının hukuki güvenceleri yalnızca kurum içi mekanizmalarla değil, aynı zamanda bağımsız yargı mercileri aracılığıyla da korunmuş olur.

Etik ihlal iddiaları karşısında öğretim elemanının yalnızca disiplin soruşturması kapsamında değil, aynı zamanda idari dava açma ve hak arama yolları ile de kendini savunma hakkı vardır. Bu durum, hem akademik özgürlüğün güvence altına alınmasını hem de bilimsel çalışmaların etik ve hukuki çerçevede değerlendirilmesini sağlar.

Disiplin Cezası Sonrası Hukuki Süreç

Disiplin cezası verilmesi, sürecin sonu anlamına gelmez. Aksine, bu aşamadan sonra akademik personel açısından yeni bir hukuki süreç başlar. Akademik personel disiplin cezaları, yalnızca kurum içi yaptırımlarla sınırlı değildir; aynı zamanda idari yargı denetimine de tabidir.

Öğretim elemanına verilen disiplin cezası öncelikle itiraz edilebilir nitelikte ise, ilgili üst makama başvuru yapılabilir. Bu itiraz başvurusu, genellikle cezanın tebliğinden itibaren 7 gün içinde yapılır. İtiraz reddedildiğinde veya itiraz yolu kapalıysa, akademisyen doğrudan idari yargıya başvurabilir.

Disiplin cezalarına karşı açılan davalarda en sık başvurulan hukuki yol, disiplin cezası iptal davasıdır. Bu dava türünde, cezanın hukuka aykırı olduğu, usul veya esasa ilişkin hatalar yapıldığı gerekçeleri ileri sürülür. Dava sırasında öğretim elemanı, ayrıca yürütmenin durdurulması talebinde bulunabilir. Bu talep kabul edilirse, dava sonuçlanana kadar ceza uygulanmaz.

İdari Mahkemeleri ve Danıştay, disiplin cezalarının hem şekli hem de maddi yönünü inceleyerek karar verir. Usule uygun savunma alınmamışsa, cezanın dayandığı deliller hukuka aykırıysa veya ceza fiille orantısızsa iptal kararı verilebilir. Bu yönüyle, akademisyen disiplin cezaları yalnızca bir idari işlem değil, aynı zamanda idari yargı denetimine tabi hukuki işlemler niteliğindedir.

Disiplin cezası alan akademik personelin, süreci yalnızca kurum içinde değil, yargı önünde de takip etme ve hak arama hakkı vardır. Bu durum, hem akademik özgürlüğün hem de öğretim elemanının bireysel haklarının korunmasını sağlar.

Sıkça Sorulan Sorular- Akademisyen Disiplin Cezaları

Akademik personel disiplin cezaları sicilden ne zaman silinir?

Akademik personelin aldığı uyarma ve kınama cezaları belirli bir süre sonunda sicil dosyasından çıkarılabilir. Mevzuata göre uyarma ve kınama cezaları yaklaşık 5 yıl, aylıktan kesme veya kademe ilerlemesinin durdurulması gibi daha ağır yaptırımlar ise 10 yıl sonra silinme talebine konu olabilir. Süre dolduğunda, ilgili öğretim elemanı yazılı başvuru yaparak Akademik Personel Disiplin Cezaları ile ilgili sicilden kaldırma talep edebilir.

Akademisyen disiplin soruşturması ne kadar sürer?

Bir fiilin işlenmesi öğrenildikten sonra disiplin soruşturmasının 1 ay içinde başlatılması gerekir. Bu süre içinde soruşturma açılmazsa zamanaşımı doğar. Açılan soruşturmanın tamamlanma süresi ise ihlalin niteliğine ve dosyanın kapsamına göre değişebilir, fakat genellikle birkaç ay içinde sonuçlandırılır.

Disiplin cezasına itiraz süresi ne kadardır?

Akademisyen disiplin cezası karşı öğretim elemanlarının 7 gün içinde itiraz hakkı vardır. Daha hafif nitelikteki cezalar için başvuru bir üst disiplin amirine yapılırken, ağır yaptırımlar söz konusu olduğunda dosya ilgili disiplin kuruluna veya Yüksek Disiplin Kurulu’na taşınır.

Tekrar eden disiplin ihlalleri nasıl değerlendirilir?

Aynı disiplin ihlalinin tekrarı halinde daha ağır yaptırımlar uygulanır. İlk kez işlenen bir fiil uyarma cezasıyla sonuçlanmışsa, aynı davranışın tekrarı kınama veya daha ağır bir yaptırım doğurur. Mevzuatta bu durum “tekerrür” ilkesi olarak tanımlanır ve cezaların dereceli olarak artırılmasını öngörür.

Disiplin cezasına karşı dava açma süresi nedir?

Akademisyen,  akademisyen disiplin cezası iptali idari için yargıda 60 gün içinde dava açabilir. Bu süre, cezanın kendisine resmî olarak bildirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Dava açılırken ayrıca Akademik personel disiplin cezaları ile ilgili yürütmenin durdurulması talep edilebilir. Böylece dava sonuçlanana kadar ceza uygulanmaz.

Disiplin soruşturmasında görevden uzaklaştırma uygulanabilir mi?

Bazı durumlarda disiplin soruşturması devam ederken akademisyen geçici olarak görevden uzaklaştırılabilir. Bu tedbir, özellikle kamu hizmetine zarar verme riski bulunan hallerde alınır. Ancak soruşturma sonunda akademisyenlere verilebilecek disiplin cezaları verilmezse veya hafif bir yaptırım uygulanırsa, görevden uzaklaştırılan personelin yeniden görevine iade edilmesi zorunludur.

Sıradaki Makalemiz : 

• Denklik Davası 
• Denklik Başvurusu Nasıl Yapılır ?