Zimmet suçu; görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisinin işlemiş olduğu suçtur.
Kamu idaresi adına görev yapan personelin, kendisine teslim edilen mal üzerinde hukuka aykırı şekilde tasarrufta bulunması, Türk Ceza Kanunu’nda en ağır yaptırımlarla düzenlenen suç tiplerinden biridir. “Zimmet”, yalnızca maddi bir zarar oluşturan fiil olarak değil; kamu hizmetine duyulan güveni zedeleyen, idarenin işleyişine gölge düşüren ve kamu görevlisinin kişisel menfaat sağlamak amacıyla görev yetkisini kötüye kullanması şeklinde tanımlanan bir suçtur. Bu nedenle kanun koyucu, zimmet suçunu özel bir koruma rejimine bağlamış ve oldukça ağır hapis cezaları öngörmüştür.
TCK’nın 247 ve 248. maddeleri incelendiğinde, zimmet suçunun kapsamı, nitelikli hâlleri ve etkin pişmanlık düzenlemeleri sistematik ve katmanlı bir yapıya sahiptir. Bu yapı hem kamu idaresinin korunmasını hem de soruşturma aşamasında gönüllü telafiyi teşvik etmeyi amaçlar.
TCK 247 ye Göre Zimmet Suçunun Unsurları
a) Failin Kamu Görevlisi Olması
Zimmet suçu yalnızca kamu görevlisi tarafından işlenebilir. Özel sektör çalışanlarının aynı nitelikteki eylemleri bu kapsamda değerlendirilmez; güveni kötüye kullanma gibi özel ceza hükümleri devreye girer.
b) Malın Görevi Nedeniyle Teslim Edilmiş Olması
Mal, kamu görevlisine görevinden kaynaklanan bir nedenle teslim edilmiş ya da onun gözetimi altında bulunmalıdır. Teslimin hukuki niteliği (emanet, kasa sorumluluğu, depo görevi, tahsilat, vezne gibi) suçun oluşumunda belirleyici rol oynar.
c) Malın Kişisel veya Üçüncü Bir Kişinin Yararı için Kullanılması
Zimmetin gerçekleşmesi için malın fail tarafından kendisine veya bir başkasına yarar sağlama amacıyla kullanılması gerekir. Bu noktada amaç unsurundan ziyade, maddi tasarruf fiilinin varlığı önemlidir.
Kanun bu fiil karşılığında 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası öngörerek, suçun ağırlığını açıkça ortaya koymuştur.
Zimmet Suçunun Nitelikli Hali
Kanun koyucu, zimmetin “açığa çıkmasını engellemeye yönelik hileli davranışlarla” işlenmesini daha ağır cezalandırmış ve bu durumda cezanın yarı oranında artırılacağını hükme bağlamıştır.
Hileli zimmet;
-
sahte belge düzenleme,
-
muhasebe kayıtlarını gerçeğe aykırı gösterme,
-
usulsüz tahakkuk,
-
izinsiz zimmet kayıplarını örtme gibi eylemlerle kendini gösterir.
Bu hâlde kamu görevlisinin hem malı zimmete geçirme hem de fiili gizleme amacı bulunur; bu nedenle yaptırım daha ağırdır.
Zimmet Suçunda Malın Değerinin Azlığı – Daha Az Cezayı Gerektiren Hâl (TCK m.249)
Zimmet suçunda kural olarak, kamu görevlisinin görevi nedeniyle teslim edilen malı kendisine veya başkasına geçirmesi ağır şekilde cezalandırılır. Ancak kanun koyucu, bazı durumlarda failin lehine daha hafif bir yaptırım uygulanmasını mümkün kılmıştır.
TCK’nın 249. maddesine göre:
“Zimmet suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir.”
Özetle, zimmet suçunda malın değeri az ise suç yine oluşur ancak fail daha düşük bir hapis cezasıyla karşılaşır. Bu indirim, temel ceza belirlendikten sonra uygulanır ve cezanın fail lehine önemli ölçüde düşmesine yol açabilir.
Zimmet Suçunun Cezası Nedir?
Zimmet suçu, kamu görevlisinin görev nedeniyle kendisine teslim edilen malı kişisel çıkarı için kullanması veya başkasına geçirmesi hâlinde oluşur ve Türk Ceza Kanunu’nda oldukça ağır şekilde cezalandırılmıştır. TCK 247’ye göre zimmet suçunun temel hâlinin cezası 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır.
Eğer suç, hileli yöntemlerle gizlenmeye çalışılmışsa ceza yarı oranında artırılır. Buna karşılık, malın sadece geçici bir süre kullanılması ve iade amacının bulunması hâlinde ceza yarıya kadar indirilebilir.
Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık
Mevzuatta zimmet suçuna ilişkin en önemli düzenlemelerden biri, etkin pişmanlık hükümleridir. Kanun, kamu zararının telafi edilmesini teşvik etmek amacıyla cezayı önemli ölçüde azaltmaktadır. Etkin Pişmanlık için kanun koyucu ; zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi şartlarını aramaktadır.
a) Soruşturma Başlamadan Önce (248/1)
Soruşturma makamlarının olayı öğrenmesinden önce, mal aynen iade edilir veya zarar tamamen karşılanırsa cezanın 3/2’si indirilir. Bu en geniş oranlı indirimdir.
b) Kovuşturma Başlamadan Önce (248/2-1 )
Dava açılmış olmasa dahi, savcılık aşamasında gönüllü iade/zarar tazmin edilirse ceza yarı oranında indirilir.
c) Hükümden Önce (248/2-2)
Yargılama sürerken hüküm verilmeden önce pişmanlık gösterilirse indirim 1/3 oranında uygulanır.
Zimmet Suçu ile Görevi Kötüye Kullanma Arasındaki Fark
Pratikte en sık karıştırılan iki suç tipi, zimmet ile görevi kötüye kullanmadır. Aralarındaki farkın doğru belirlenmesi, cezanın niteliğini tamamen değiştirdiği için büyük önem taşır.
Zimmet:
-
Malın teslim edilmiş olması şarttır.
-
Fail malı kendisine veya başkasına geçirmektedir.
-
Kamu zararı doğrudan ortaya çıkar.
-
Ceza çok daha ağırdır (5–12 yıl).
Görevi kötüye kullanma:
-
Mal teslim edilmemiş olabilir.
-
Fail doğrudan malı almaz, görevin gereklerine aykırı davranır.
-
Zarar dolaylıdır veya hak ihlaline yöneliktir.
-
Ceza düşüktür (TCK m.257).
Bu nedenle zimmet suçlamasıyla karşılaşan bir kamu görevlisinin, olayın başlangıcında malın hangi hukuki statüyle kendisine verildiğini açık biçimde ortaya koyması savunmada kritik önem taşır.
Zimmete Konu Malın Niteliği
Zimmetin konusunu oluşturan mal maddi nitelikte olabileceği gibi para, kıymetli evrak, taşınabilir her türlü eşya veya kamu kurumuna teslim edilen emanet eşyalar olabilir. Yargıtay uygulamasında en çok karşılaşılan mal türleri şunlardır:
-
Tahsil edilen paralar
-
Kurum banka hesapları
-
Depo stokları
-
Demirbaş malzemeleri
-
Yakıt, erzak, kırtasiye gibi tüketim ürünleri
-
Kimlik, ruhsat, plaka gibi belgelere ilişkin bedeller
Malın devredilmiş olması, failin zimmet kastı açısından belirleyici olduğu için, teslim tutanakları, zimmet fişleri, kasa teslim defterleri, ambar kayıtları gibi belgeler soruşturmalarda en çok incelenen deliller arasındadır.
Zimmet Suçunda Zamanaşımı
TCK’ya göre zimmet suçu için öngörülen asli dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Ancak hileli zimmet veya zincirleme zimmet gibi nitelikli hâllerde zamanaşımı hesabı değişebilir.
Zimmet Suçunda Soruşturma İzni
Bu suç, kamu görevlileri bakımından çoğu zaman 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun çerçevesinde değerlendirilir. Ancak 4483 sayılı Kanun, memurların işlediği her suçu kapsamına almaz. Kanunun uygulanabilmesi için iki temel şart aranır:
- Kamu görevlisine mevzuata uygun şekilde verilmiş bir görevin bulunması,
- Suçun bu görevin ifası sırasında ve görev nedeniyle işlenmiş olması.
Zimmet suçu genellikle “görev sebebiyle” işlenen bir suç olduğu için 4483 kapsamına girer. Çünkü malın kamu görevlisine teslim edilmesi ve gözetiminin sağlanması, tamamen görev kaynaklıdır. Bu durumda savcılık doğrudan soruşturma yapamaz; ilgili idare tarafından ön inceleme yapılır ve üst makamdan soruşturma izni alınması gerekir. 4483 sayılı Kanun m.2 gereği, ağır cezayı gerektiren suçüstü hâllerinde özel prosedür uygulanmaz. Bu durumda savcılık doğrudan genel hükümlere göre işlem yapabilir.
Zimmet Suçu Yargıtay Kararları
Yargıtay 5. Dairesi 2016/10401E, 2017/5623K , 25.12.2017
Sanıkların içeriği itibariyle sahte faturaları kullanmak suretiyle 128.397 TL’yi zimmetlerine geçirdikleri ve lehe yasanın 765 sayılı TCK olduğu kabul edilmiş ise de, nitelikli zimmet suçuna, olay tarihinde yürürlükte bulunan 765 sayılı TCK ‘nın 202/2 ve 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı TCK’nın 247/2. maddelerinde yer verildiği, 765 sayılı TCK’nın 202/2. maddesine göre, “maddenin birinci fıkrasında tanımlanan zimmet suçu, dairesini aldatacak ve fiilin ortaya çıkmamasını sağlayacak her türlü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenirse”, faile daha ağır ceza verileceği,
5237 sayılı TCK’nın 247/2. maddesine göre ise “suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde”, verilecek cezanın yarı oranında artırılacağı, her iki yasadaki düzenlemeye göre nitelikli zimmet suçunun oluşumu için zimmetin hile ile gerçekleştirilmesi gerektiği, 765 sayılı Yasanın ayrıca hilenin dairesini aldatacak ve eylemin ortaya çıkmasını önleyecek vasıfta olması koşulunu aradığı, somut olayda ise; sanıkların zimmetine geçirdikleri miktarın kooperatif kayıtları ve daire içi araştırma sayılan imalatların karşılaştırılmasıyla belirlenmesi nedeniyle eylemlerin suç tarihinde yürürlükte bulunan 765 sayılı TCK’nın 202/1. maddesinde düzenlenen basit zimmet suçunu oluşturduğu gözetilmeden nitelikli zimmet olarak kabulüyle yazılı şekilde hükümler kurulması nedeniyle bozulmasına
Yargıtay 5. Dairesi 2021/5444E, 2024/4289K 18.04.2024 Tarihli Kararı
Zimmet eyleminin belediye denetleme komisyonunun incelemesi neticesinde ortaya çıkarıldığı, zimmet miktarının da bilet basımına dair ihale evrakı, bilet imha tutanakları ile bilet gelirlerinin karşılaştırılması suretiyle tespit edildiği ve zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli bir davranışın bulunmadığı anlaşılmakla, suçun basit zimmet vasfında olduğu gözetilmeden nitelikli zimmet suçundan yazılı şekilde mahkumiyet kararı verilmesi yasaya aykırıdır.
Yargıtay 7. Dairesi 2011/4182E, 2011/15824K, 06.07.2011
Suç tarihinde Yapı Kredi Bankası A.Ş. şubesinde ticari kredi yönetmeni olarak görevli olan, kendisine tevdi edilen para üzerinde denetim ve koruma sorumluluğu bulunan sanığın, arkadaşı diğer sanığın azmettirmesi ile bankanın kredili müşterileri olan şirketler adına şirket yetkililerinin bilgisi, talebi ve talimatı olmaksızın kredi hesabı açtığı, bu şirketlerden biri adına açılan kredi hesabının teminatı olarak sahte senet tanzim ettiği, sahte ödeme talimatları düzenlemek sureliyle bankaya ait toplam 1.510.000.-TL.yi çekerek zimmetine geçirdiği olayda;
5411 sayılı Bankacılık Kanununun 160/2. maddesindeki hüküm uyarınca suç zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli, aldatıcı davranışlarla işlendiğinden sanığın anılan eylemleri nitelikli zimmet suçunu oluşturur. 5411 sayılı Bankacılık Yasasında zimmet suçu yanında sahtecilik suçundan ayrıca cezaya hükmolunacağına ilişkin bir düzenleme bulunmadığından, sanığın zimmet eylemlerini gerçekleştirirken sahte belgeler düzenlemesi fiillerinin zimmet suçunun unsuru olarak değerlendirilmesi gerektiği, evrakta sahtecilik suçundan da mahkumiyet kararı verilemeyeceği gözetilmelidir.
Yargıtay 7. Dairesi 2018/4753E, 2018/8213, 28.06.2018
Sanığın kamu bankası müdürüyken görevi nedeniyle kendisine tevdi olunan muhafaza veya denetim sorumluğu altında bulunan bankaya ait parayı fikir ve eylem birliği yapmış olduğu diğer sanıkların uhdelerine gerçekle bağdaşmayacak şekilde düzenlediği veya düzenlettiği evraklara dayanarak, yaptıkları tarımsal kredi sözleşmesini gerekçe göstermek suretiyle kredi adı altında geçirmek suretiyle sübut bulan eyleminin dolandırıcılık suçunu değil basit zimmet suçunu oluşturduğu
5411 s. Bankacılık Yasası’nda zimmet suçu yanında sahtecilik suçundan da ayrıca hükmolunacağına ilişkin bir düzenleme bulunmaması karşısında, sanıkların zimmet eylemlerini gerçekleştirirken, sahte belge tanzim etmesi fiillerinin de zimmet suçunun unsuru olarak değerlendirilmesi gerektiği halde suç vasfında yanılgıya düşülerek sanıkların eylemi dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik kabul edilerek davanın düşürülmesine karar verilmiş ise de; suçun “basit zimmet” olduğunun kabulu halinde de suç tarihi itibari ile zamanaşımı dolmuş olduğundan neticesi itibari ile doğru olan hükmün ONANMASINA…
Yargıtay 5. Dairesi 2021/11121E, 2024/11431, 27.11.2024
Belde Belediye Başkanı olan sanığın aynı Belediyede muhasebe yetkilisi olarak görev yapan ve zimmet suçundan hakkındaki mahkumiyet hükmü onanan sanık ile birlikte, tek imzayla bankadan Belediyeye ait paraları çekme yetkileri bulunmadığından, fikir ve eylem birliği içerisinde hareket ederek Belediyeye ait banka hesabından toplamda 33.132,34 TL parayı fatura tarihlerinde tahrifat yapmak suretiyle mükerrer ödeme yoluyla uhdesine geçirerek zimmet suçunu işlediğinin kabulüyle cezalandırılmasına karar verilmiş ise de;
Mahkemece, belediye başkanı olan sanığın sorumluluğuna ilişkin veriler ve kanıtlar açıklanmaksızın soyut ve genel şekilde zimmete konu tutarın sanıkların uhdesinde bulunduğu ifade edilerek hüküm kurulduğu anlaşılmışsa da, salt biçimsel bir nitelik taşımayan zimmet suçunda gerçek suç faillerinin dosya kapsamına uygun, mantıksal, hukuksal ve denetlenebilir şekilde belirlenmesinin zorunlu olduğu nazara alındığında, dosya kapsamında sanık …’ın diğer sanık …’nin eylemlerine katıldığına dair somut delil bulunmadığı gibi yüklenen zimmet suçuna ne şekilde ve hangi eylemleriyle iştirak ettiğine ilişkin kanıtlar da karar yerinde gösterilip tartışılmaksızın varsayımsal tespitler ve yetersiz gerekçe ile yazılı şekilde hüküm kurulması kanuna aykırıdır. (Burada yer verilen emsal kararlar www.corpus.com isimli içtihat programından yararlanmak suretiyle hazırlanmıştır.)
Sıkça Sorulan Sorular
Zimmet suçu nedir?
Zimmet suçu, kamu görevlisinin görev nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan malı kişisel çıkarı için kullanması veya başkasına geçirmesi hâlinde oluşan suçtur. TCK’nın 247. maddesinde düzenlenmiştir.
Zimmet suçunun cezası kaç yıldır?
Temel zimmet suçunun cezası 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır. Hileli davranışlarla işlenmesi hâlinde ceza yarı oranında artırılır.
Nitelikli zimmet nedir?
Zimmet fiilinin, suçun ortaya çıkmasını önlemeye yönelik hileli davranışlarla işlenmesi durumunda nitelikli zimmet oluşur. Sahte kayıt düzenleme, muhasebe hilesi veya zimmeti gizlemeye yönelik belge manipülasyonu bu kapsamdadır.
Basit zimmet ile nitelikli zimmet arasındaki fark nedir?
Basit zimmette fail malı zimmetine geçirir ancak gizlemeye yönelik hile yoktur. Nitelikli zimmette ise fail, eylemi ortaya çıkmaması için çeşitli hilelere başvurur. Cezası daha ağırdır.
Kullanma zimmeti nedir?
Kullanma zimmeti, malın geçici süreliğine kullanılıp iade edilmesi amacıyla zimmete geçirildiği durumları ifade eder. Bu hâlde mahkeme cezada yarıya kadar indirim yapabilir (TCK 247/3).
Zimmet suçunda etkin pişmanlık uygulanır mı?
Evet.
-
Soruşturma başlamadan önce iade edilirse: Ceza 2/3 oranında indirilir.
-
Kovuşturma başlamadan önce iade edilirse: Ceza 1/2 oranında indirilir.
-
Hükümden önce iade edilirse: Ceza 1/3 oranında indirilir.
Malın değerinin azlığı cezada indirim sağlar mı?
Evet. TCK 249’a göre, zimmete konu malın değerinin az olması hâlinde ceza 1/3 ila 1/2 oranında indirilebilir. Bu indirim, zimmet suçunu ortadan kaldırmaz, sadece cezayı azaltır.
Zimmet suçunda soruşturma izni gerekir mi?
Genel kural olarak, zimmet suçu görev nedeniyle işlendiğinden 4483 sayılı Kanun kapsamında soruşturma izni gerekir. İlgili idare önce ön inceleme yapar ve izin verirse savcılık soruşturma başlatabilir.
Suçüstü hâlinde zimmet için soruşturma izni aranır mı?
Hayır. Zimmet, rüşvet, irtikâp gibi ağır cezayı gerektiren suçlarda suçüstü hâli varsa 4483 uygulanmaz, savcılık doğrudan CMK’nın genel hükümlerine göre soruşturma yapabilir.
Sahte fatura kullanmak nitelikli zimmet midir?
Sahte fatura kullanımı, eğer zimmeti gizlemeye yönelik hile niteliği taşıyorsa nitelikli zimmet sayılır. Ancak Yargıtay’a göre sahte fatura yalnızca zimmetin işlenmesi için kullanılmış ve zimmeti gizlemeye yönelik bir hile oluşturmuyorsa nitelikli zimmet değil, basit zimmet kabul edilir.
Zimmet suçunun memuriyete etkisi nedir?
Zimmet suçundan mahkûmiyet, memuriyet için engeldir. Kesinleşmiş mahkûmiyet hâlinde kamu görevlisi Devlet memurluğundan çıkarılır ve bir daha memuriyete alınmaz.
Zararın tespiti nasıl yapılır?
Zarar genellikle kayıt incelemeleri, muhasebe denetimleri, bilirkişi raporları ve kurum içi araştırmalarla belirlenir. Zararın gerçek tutarı cezanın belirlenmesinde etkili olabilir.
Zimmet suçunda kast nasıl değerlendirilir?
Bu suç kastla işlenir. Basit ihmal, hata, kayıt uyuşmazlığı veya yönetimsel karışıklık kastı ortadan kaldırabilir. Bu tür durumlarda zimmet değil, farklı suç tipleri gündeme gelebilir.
Zimmet suçunun zamanaşımı süresi nedir?
Zimmet suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Nitelikli zimmet hâlinde suçun yapısı gereği zamanaşımı süresinin başlangıcı ve hesaplaması farklılık gösterebilir.
Zimmet suçunda hile nasıl ispatlanır?
Hile, sahte belge düzenleme, gerçeğe aykırı kayıt oluşturma, belgesi yokmuş gibi göstermeye çalışma gibi davranışlarla ispatlanır. Hilenin zimmeti gizlemeye yönelik olması gerekir; yalnızca suçu işlemek için kullanılan araçlar hile sayılmaz.
Malın kurum içi kayıtlarla ortaya çıkması nitelikli zimmeti etkiler mi?
Evet. Eğer zimmet, kurum kayıtları incelendiğinde kolayca ortaya çıkıyorsa, hilenin zimmeti gizlemeye yönelik olmadığı kabul edilir ve basit zimmet olarak değerlendirilmesi gerekir.
Kamu zararının tamamen giderilmesi davayı düşürür mü?
Hayır. Zararın giderilmesi suçu ortadan kaldırmaz; sadece etkin pişmanlık indirimine yol açar. Yargılama devam eder, ancak ceza önemli ölçüde düşebilir.
Zimmet suçunda tutuklama kararı verilir mi?
Eylemin niteliği, delil durumu, hile unsuru ve zimmete geçirilen miktar yüksekse tutuklama kararı verilebilir. Özellikle hileli zimmet dosyalarında tutuklama daha sık görülür.
Zimmet suçu özel sektörde işlenen fiiller için uygulanır mı?
Hayır. bu suç yalnızca kamu görevlileri tarafından işlenebilir. Özel sektörde benzer fiiller “güveni kötüye kullanma” suçu kapsamında değerlendirilir.
SIRADAKİ MAKALEMİZ :
