(Anayasa Mahkemesinin 01.06.2023 tarihli kararı doğrultusunda hazırlanmıştır.)
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama neticesinde hükmolunan cezanın 2 yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası olması halinde mahkemece verilebilen bir karardır.
Kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukİ sonuç doğurmamasını ifade eder. Dolayısıyla hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen bir kişinin söz konusu davadan dolayı adli sicil kaydına herhangi bir kayıt yapılmaz.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Nasıl Verilir?
Sanık hakkında kararının verilebilmesi için Ceza Muhakemesi Kanununda birtakım şartlar öngörülmüştür. Bu şartlar, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilebilmesi için kümülatif olarak aranan şartlardır. Dolayısıyla söz konusu şartlardan birinin eksik olması halinde mahkemece kararı verilemez. Bu şartlar:
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı mahkum olmamış olması
- Mahkeme tarafından sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak sanığın yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması
- Suç neticesinde mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekir. Sanığın, zararı belirlenen şekilde gidermeyi kabul etmemesi halinde hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı verilemez.
- Kararı verilen sanık, 5 yıl süre boyunca denetim süresine tabi tutulur. Kişi, söz konusu 5 yıllık denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlerse tekrar karar verilemez.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması İptal Edilen Fıkralar
Anayasa Mahkemesinin 01.06.2023 tarihli kararı doğrultusunda
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu genel hatlarıyla bu şekilde olmakla birlikte 01.08.2023 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Anayasa Mahkemesi Kararına göre Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlemesinde yer alan birtakım fıkralar İPTAL edilmiştir.
Esasında iptali istenen kanun hükmü, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.231/5’tir. Ancak adı geçen fıkranın iptal edilmesiyle beraber devamında yer alan fıkraların da uygulama alanı kalmayacağından ötürü Anayasa Mahkemesi iptali istenen fıkrayı takip eden diğer fıkraların da iptal edilmesi gerektiğine karar vermiştir.
Karara Konu İtirazın Gerekçesi ise şu şekildedir:
“HAGB kararı verilmesinin mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin kişilerin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme şeklindeki yükümlülüğünü yerine getiremediği belirtilerek kuralların TC. Anayasasının 17.maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.”
Anayasa Mahkemesi, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ile ilgili maddenin 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 ve 14. Fıkralarının iptal edilmesiyle doğacak olan hukuksal boşluğun kamu yararını ihlal edebilecek nitelikte olduğuna kanaat getirdiğinden dolayı iptal hükümlerinin Resmi Gazetede yayın tarihinden 1 yıl sonra yürürlüğe girmesini uygun görmüştür. Dolayısıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılması ile ilgili iptal edilen hükümler 1 YIL daha uygulanmaya devam olunacak fakat 1 YIL sonrasından itibaren söz konusu hükümlere dayanılarak verilemeyecek.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ile ilgili İPTAL edilen Fıkralar
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.231;
231/5: Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.
m.231/6: Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için;
Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, Sanığın kabul etmemesi hâlinde, geri bırakılmasına karar verilmez.
m.231/7: Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.
m.231/8: Kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;
Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine, karar verilebilir.
Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.
m.231/9: Altıncı fıkranın (c) bendinde belirtilen koşulu derhal yerine getiremediği takdirde; sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
m.231/10: Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
m.231/11: Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
m.231/12: Kararına itiraz edilebilir. İtiraz mercii, karar ve hükmü inceler; usul ve esasa ilişkin hukuka aykırılık tespit ettiği takdirde, gerekçesini göstererek karar ve hükmü kaldırır ve gereğinin yapılması için dosyayı mahkemesine gönderir.
m.231/13: Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.
m.231/14: Bu maddenin ilişkin hükümleri, Anayasanın 174 üncü maddesinde koruma altına alınan inkılâp kanunlarında yer alan suçlarla ilgili olarak uygulanmaz.
Sıradaki Makelemiz : Ankara Ceza Avukatı
