Askeri Ceza Kanunu 74. madde; bir firar teşebbüsünü bilmesine rağmen, firarın önlenebileceği bir zamanda bunu amirine haber vermeyen askeri personelin cezasını düzenleyen bir hukuk normudur. Bu doğrultuda; kanun koyucu, ASCK m. 74 hükmünde, askerin firar teşebbüsünü zamanında bilmesine rağmen bunu amirine bildirmeyen askerin, yaptırımlarını düzenlemiştir. Böylece, daha ağır bir suç olan firarı (ASCK m. 66) önlemeyi, askeri birliğin personel mevcudunu korumayı ve emir-komuta zincirinin etkinliğini güvence altına almayı amaçlar.

Bu ceza, firarın gerçekleşmeden önlenmesini ve bu suretle askeri birliğin disiplin, moral ve operasyonel gücünün korunması sağlar. Böylece; kanun koyucu, ASCK m. 74 hükmünde askerlere öğrendikleri bir firar teşebbüsünü amirlerine bildirme şeklinde pozitif bir yükümlülük ve bu yükümlülüğün ihmalin cezalandırılmasına ilişkin bir düzenleme öngörmektedir. Bu durum da; “firara kalkışanları haber vermeme suçunun şartları nelerdir?”, “firara kalkışanları haber vermeme suçunun cezası nedir?” veya “seferberlik hali cezayı nasıl etkiler?” gibi soruları getirmektedir. Diğer taraftan; bu suçun basit ve nitelikli halleri bulunmaktadır. Ayrıca; “seferberberlik” kavramının anlaşılması kritiktir.

Bu sebeple; bu yazımızda “firara kalkışanları haber vermeme suçu hangi şartlarda gerçekleşir?”, “seferberlikte firara kalkışanları haber vermeme suçunun diğer askeri suçlardan farkı nedir?” vb. birçok soruya cevap vereceğiz. Ayrıca; “firara teşebbüs” ve “firarın önünün alınabileceği zaman” gibi konuları açıklayacağız. Dolayısıyla; firara teşebbüsü haber vermeme suçuna ilişkin konuları detaylı bir şekilde ele alarak, konuyu farklı yönleriyle incelemiş olacağız.

Ayrıca; firara kalkışanları haber vermeyenlerin cezası ve askeri hukuk hakkında detaylı bilgi almak için askeri hukuk yazı arşivimizi inceleyebilirsiniz. Dilerseniz de, deneyimli askeri hukuk avukatları ile iletişime geçerek hukuki danışmanlık alabilirsiniz.

Askeri Ceza Kanunu 74. Madde Nedir?

Kanun koyucu, ASCK m. 74’te firara kalkışanları haber vermeyenlerin cezasını düzenlemiştir. Böylece; ilgili madde, söz konusu kanunun “Askeri Suçlar ve Kabahatler ve Cezalar” başlıklı 1. Kısmının “Askeri Suçlar” başlıklı 3. Babında, “Firar ve İzin Tecavüzü” başlıklı 3. Faslında yer almaktadır. Bu doğrultuda; kanun koyucu, ASCK m. 32’yi şu şekilde ifade etmiştir:

Bu sebeple; Askeri Ceza Kanunu 74. Madde , TSK’nın personel mevcudunun, disiplininin ve görev etkinliğinin korunmasını sağlamaktadır.

Firara Kalkışanları Haber Vermeyenlerin Cezaları Nelerdir?

Askeri Ceza Kanunu m. 74, firara kalkışanları haber vermeyen askerlerin cezalarını düzenler. Bu doğrultuda; suçun cezaları, eylemin barış zamanında veya seferberlikte işlenmesine göre değişiklik gösterir.

• Barış zamanında 6 aya kadar hapis cezası öngörülmüştür.
• Seferberlikte 2 seneye kadar hapis cezası öngörülür.

Askeri Ceza Kanunu 74. Madde Açıklaması Nedir?

Bu madde, firara teşebbüsü haber vermeme suçunu düzenler ve belirli bir ihmalde bulunan asker kişilerin hapis cezası ile cezalandırılmasını sağlar. Dolayısıyla; bu suç, askeri ceza hukuku doktrininde “sırf askeri suç” olarak tanımlanır. Aynı zamanda, bu suçu yalnızca “asker kişiler” işleyebilir. Bu nedenle, suç, hukuken “özgü suç” niteliği taşır. Dahası, suç, firar eyleminin gerçekleşmesiyle tamamlanır. Böylece, firara teşebbüsü haber vermeme suçu, “ihmali” ve “neticeye bağlı” bir suçtur.

Çünkü; suçun oluşması için şu şartların bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir:

• Bir firar teşebbüsünü güvenilir bir şekilde öğrenmeli,
• Firarın engellenebileceği bir zaman dilimi olmalı,
• Bu bilgiyi amirine bildirmeyi ihmal etmeli,
• Firar vuku bulmalı,

Ayrıca; kanun koyucu suçun barış zamanında veya seferberlikte işlenmesine farklı ceza üst sınırı öngörmüştür. Böylece, bu suçun seferberlikte işlenmesi halinde daha yüksek hapis cezası söz konusu olabilir. Bunun sebebi, kanun koyucunun seferberlik halini, askeri disiplinin en üst düzeyde olması gereken ve disiplin zafiyetinin telafisi imkânsız zararlara yol açabileceği bir durum olarak görmesidir. Bu dönemde işlenen bir suçun, birliğin güvenliği ve görev etkinliği üzerindeki olumsuz etkisi barış zamanına göre çok daha ağır kabul edilir, bu nedenle daha caydırıcı bir ceza öngörülmüştür.

Bu doğrultuda; madde ile korunan hukuki değer, TSK’nın askeri disiplini ve hizmetin kesintisiz devamlılığıdır. Bu ihmal, daha ağır bir suç olan firarın önlenmesi görevini ihlal eder. Bu düzenleme, ordunun kurumsal bütünlüğünü ve birliğin operasyonel gücünü korur. Böylece, askeri hizmetin etkinliği ve disiplin güvence altına alınır. Bu madde, askeri disiplini ve TSK’nın kurumsal bütünlüğünü korumayı amaçlar. Aynı zamanda, TSK’nın personel mevcudunun korunmasını da sağlar.

Firara Teşebbüs Nedir?

Firara teşebbüs, askerin firar etme suçunu işlemek üzere somut hazırlık hareketlerine başlaması veya bu yöndeki kesin niyetini başka bir askeri şahsın öğrenmesini sağlamasıdır. Bu durum, askeri hizmetin devamlılığını sağlamak için önemlidir.

Bu doğrultuda; ASCK m. 74’te düzenlenen suçun oluşabilmesi için, başka bir askeri şahsın bu teşebbüsü basit bir söylenti veya dedikodu olarak değil, “doğru olarak haber alması” yani güvenilir ve somut bir bilgiye sahip olması gerekir.

Firarın Önünün Alınabileceği Zaman Nedir?

“Firarın önünün alınabileceği zaman”, haber verme yükümlülüğünün doğduğu ve suçun oluşumu için kritik olan zaman dilimini ifade eder. Bu kavram, firar teşebbüsü bilgisinin öğrenildiği an ile firar eyleminin fiilen gerçekleştiği an arasında, amire yapılacak bir ihbarın firarı engelleyebileceği makul bir sürenin bulunması anlamına gelir.

Bu durum, askeri hizmetin devamlılığını ve disiplini sağlamak için önemlidir. Bu doğrultuda; eğer bir asker, firar teşebbüsünü, eylem artık engellenemeyecek kadar yakın bir anda veya firar çoktan gerçekleştikten sonra öğrenmişse, “firarın önünün alınabileceği zaman” şartı oluşmamış sayılır ve bu suçtan sorumlu tutulmaz.

Diğer Askeri Suçlardan Farkı Nedir?

Bu suç, niteliği itibarıyla diğer ilgili askeri suçlardan ve hukuki kavramlardan ayrılır. Temel farklar şunlardır:

• Firar Suçundan (ASCK m. 66) Farkı: Firar suçu, bir askerin birliğini izinsiz terk etmesi şeklinde aktif (icrai) bir eylemle işlenir. Firara kalkışanları haber vermeme suçu (ASCK m. 74) ise, bu eyleme kalkışıldığını bilip bildirmeme şeklinde pasif bir ihmal ile işlenir. Dolayısıyla firar suçunun faili birliğinden ayrılan asker iken, söz konusu suçta faili bu durumu bilip bildirmeyen başka bir askerdir.
• Kaçağa Yardım Suçundan (ASCK m. 75) Farkı: Kaçağa yardım suçu, firar etmiş bir askere barınak, yiyecek gibi imkanlar sağlayarak aktif bir yardım eylemini içerir. Firara kalkışanları haber vermeme suçu (ASCK m. 74) ise, henüz teşebbüs aşamasında olan bir eylemin bildirilmemesi şeklindeki eylemsizliği cezalandırır.

Firara Kalkışanları Haber Vermeme Suçunda İşlenemez Suç Söz Konusu  Olabilir mi?

“İşlenemez suç” doktrini, suçun konusunun elverişsizliği nedeniyle fiilin suç oluşturmasının imkansız olduğu hallerde gündeme gelir. Örneğin, terhis olduğu için hukuken firar suçu işlemesi imkansız olan bir kişinin “firar teşebbüsünü”  haber vermemek, işlenmesi hukuken imkansız olan bir suçun bildirilmemesi anlamına gelir. Bu sebeple; ASCK m. 74 kapsamında, cezalandırılamaz ve “işlenemez suç” olarak kabul edilir.

Askeri Ceza Kanunu 74. Madde Emsal Kararlar

Askeri Yargıtay Daireler Kurulu, 2011/70 E., 2011/67 K., 23.06.2011 T.

“Ancak, Topçu Er R.T.’nin firara kalkıştığını bildiği halde haber vermemesi veya kaçağa (firari askere) yardım etmiş olması gibi fiillerden birinin varlığı halinde, bu tür eylemleri yaptırıma bağlayan ASCK’nın 74 … söz edilmesi mümkün olabilecektir.”

Anayasa Mahkemesi, 2007/100 E., 2010/4 K., 14.01.2010 T.

“… firara kalkışanları haber vermeyenlerle ilgili 74. maddesindeki “altı aya kadar hapis cezası” seferberlikte “iki seneye kadar hapis cezası”, … olarak öngörülmüştür.

Asker Ceza Kanunu madde 74 ile ilgili emsal karar aramak için tıklayınız.

Av. Zeynep ÜRÜŞAN

SIRADAKİ MAKALEMİZ : 

• Komando Olamaz Raporu Sözleşme Fesih Davası
• Sözleşmeli Er Sözleşme Fesih Davası  
• Emniyet Sağlık Şartları Yönetmeliği 
• 6413 Sayılı Kanun