Emre İtaatsizlikte Israr Suçu , asker kişinin askeri hizmete ilişkin bir emri hiç yerine getirmemesi halinde meydana gelen bir suçtur. Emre itaatsizlikte ısrar edenlerin cezası ise temel olarak 1 aydan 1 yıla kadar hapis cezasıdır.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu ve Cezası Hangi Kanunda Düzenlenmiştir?
Emre itaatsizlikte ısrar suçu, 1632 Sayılı Askeri Ceza Kanunu m.87 hükmünde düzenlenmiştir. Daha önce söz konusu suçun basit hali niteliğinde olan ve 1632 Sayılı Askeri Ceza Kanunu m.86 hükmünde düzenlenme alanı bulan “İtaatsizlik Suçu” ise kaldırılmış olup artık bir disiplin suçudur.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Nasıl Oluşur?
Emre itaatsizlikte ısrar suçu, asker kişinin kendisine verilen askeri hizmete ilişkin bir emri hiç yapmaması ile meydana gelmektedir. Görüldüğü üzere emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için başlıca gerekli olan unsurlar şu şekildedir:
Askeri Hizmete İlişkin Bir Emir Olmalı
Emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için itaatsizlik eylemine konu olan emrin askeri hizmete ilişkin bir emir olması gerekmektedir. Başka bir ifade ile askere verilen emir, askeri hizmetle ilgisi olmayan bir emir ise ve asker de buna uymamış olursa emre itaatsizlikte ısrar suçu oluşmayacaktır. Dolayısıyla emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için mutlaka emrin askeri hizmete ilişkin bir emir olması gerekmektedir. Bununla birlikte emri veren kişinin vasfı da suçun oluşabilmesi açısından önem teşkil etmektedir. Nitekim emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için söz konusu emri veren kişinin yetkili amir veya kanunun emir verme ile yetkili kıldığı bir üst olması gerekmektedir. Başka bir ifade ile emir vermeye yetkili olmayan bir kişinin emrine itaatsizlik edilmesi halinde de emre itaatsizlikte ısrar suçu oluşmayacaktır.
Emrin İcra Edilebilir Olması
Emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için ayrıca söz konusu emrin icra edilebilir nitelikte olması gerekmektedir. Başka bir ifade ile emrin icra edilebilir nitelikte olmaması, örneğin; askere “Kanatlanıp uç.” denilmesi, askere bir insanın kaldırma olanağı olmayan yükün kaldırılmasına ilişkin emir verilmesinde olduğu gibi… Bu gibi hallerde emir, icra edilebilir nitelikte olmaması dolayısıyla söz konusu emre itaatsizlik yapılması halinde emre itaatsizlikte ısrar suçu meydana gelmeyecektir.
Emrin Hukuka Uygun Olması
Öncelikle emrin yerine getirilmesi bakımından İç Hizmetleri Kanunu m.20-22’de belirtilen hallerin olmaması gerekir.
“Emirler ast tarafından değiştirilemez. Ancak, ahval ve şerait emri yapılamayacak bir hale koymuşsa veyahut emir verilirken meçhul kalmış sebepler meydana çıkmışsa veya emrin yapılması büyük bir tehlikeyi ve ağır bir zararı da mucip olacaksa ve bütün bu haller karşısında amirden yeni bir emir alınmasına hal ve zaman da müsait değilse; ast mesuliyeti üzerine alarak emri yeni vaziyete uygun bir tarzda değiştirerek yapabilir ve ilk fırsatta emri yapılmayan veya kısmen yapılan amirlere de malumat verilir.” (İç Hizmetleri Kanunu m.20)
“Bir amirin verdiği emir yapılırken daha büyük bir amirden evvelki emre muhalif ikinci bir emir daha alınacak olursa, ikinci emri veren amire evvelki emir bildirilir. Eğer ikinci amir kendi emrinin yapılmasında ısrar ederse bu amirin emri yapılır. Ve birinci amire malumat verilir. Eğer daha büyük amire birinci amirin emrini bildirmeye hal ve zaman müsait değilse vaziyete uygun olan emir kendi mesuliyeti dahilinde yapılır ve amirlere bildirilir.” (İç Hizmetleri Kanunu m.22)
Bunlarla birlikte emre konu eylemin yasal ve askerlik mesleğinin gereklerine uygun olması gerekmektedir. Başka bir ifade ile emrin güncel kanunlara aykırı olması halinde söz konusu emri yerine getirmeyen asker, emre itaatsizlikte ısrar suçunu işlemiş olmaz.
Emre Hiçbir Şekilde Uyulmamalı
Emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için ayrıca itaatsizlik eyleminde bulunan askerin emre kasıtlı bir şekilde hiç uymaması gerekir. Dolayısıyla askerin emre kısmen uyması veya emri tam olarak yerine getirmemesi halinde emre itaatsizlikte ısrar suçu oluşmayacaktır. Bu gibi hallerde durumun niteliğine ve şartlarına göre disiplin suçu oluşmaktadır.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Kimler Tarafından İşlenebilir?
Emre itaatsizlikte ısrar suçu özgü suçlardan olup yalnızca asker kişiler tarafından işlenebilen bir suçtur. Dolayısıyla asker olmayan bir kişiye emir verilmesi ve bu emrin de yerine getirilmemesi halinde emre itaatsizlikte ısrar suçu oluşmayacaktır. Emre itaatsizlikte ısrar suçunun failleri ise şöyle sıralanabilir:
- Subay
- Astsubay
- Millî Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşunda çalışan sivil personel
- Uzman Jandarma
- Uzman Erbaş
- Sözleşmeli Er ve Sözleşmeli Erbaş
- Er ve Erbaş
- Askeri Öğrenci
Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun Cezası Nedir?
Emre itaatsizlikte ısrar suçunun cezası, verilen emrin hiç yerine getirilmemesi halinde 1 aydan 1 yıla kadar hapis cezasıdır. Bununla birlikte askerin verilen emri yerine getirilmesini söz veya fiili ile açıkça reddetmesi veya emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmemesi halinde 3 aydan 2 seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Emre itaatsizlikte ısrar suçunun seferberlik vaktinde işlenmiş olması halinde 5 yıla kadar ağır hapis cezası verilir. Bununla birlikte emre itaatsizlikte ısrar suçunun düşman karşısında yapılması halinde 10 yıla kadar ağır hapis cezası verilir.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Soruşturma İznine Tabi midir?
Askeri Ceza Kanununa göre asker kişilerin işlemiş oldukları askeri suçlardan dolayı soruşturma açılabilmesi için yetkili komutan tarafından soruşturma izni verilmesi gerekmektedir. Emre İtaatsizlikte Israr Suçu da sırf askeri suç olup yalnızca askeri şahıslar tarafından işlenebilmesi dolayısıyla bu suçu işleyen asker hakkında soruşturma açılabilmesi, soruşturma izni verilmesine tabidir.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Zamanaşımı Süresi Nedir?
Askeri Ceza Kanunu m.49 hükmü esas alındığında Emre İtaatsizlikte Israr Suçu için öngörülen zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Söz konusu hükme göre Hıyanet suçları hariç olmak üzere geri kalan diğer suçlar bakımından Türk Ceza Kanununda öngörülen zamanaşımı süreleri uygulanır. Hıyanet suçları bakımından herhangi bir zamanaşımı süresi bulunmamaktadır.
Türk Ceza Kanununun zaman aşımına ilişkin hükümlerine göre 5 yıldan fazla olmayan hapis veya adli para cezalarına ilişkin suçlar bakımından 8 yıllık zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Askeri Ceza Kanununa göre Emre İtaatsizlikte Israr suçunun cezası 1 aydan 1 yıla kadar hapis cezasıdır. Bu bakımdan Emre İtaatsizlikte Israr Suçu için öngörülen zamanaşımı da 8 yıl olmaktadır.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Görevli Mahkeme Hangisidir?
2017 Anayasa Referandumu değişikliği öncesinde askeri suçlara bakmakla görevli mahkeme Askeri Ceza Mahkemeleriydi. Ancak söz konusu referandum sonrası yapılan değişiklikle askeri mahkemeler kapatıldı ve askeri suçlar, adli suçların görüldüğü adli yargı kapsamında görülmeye başlandı.
Bu bakımdan askeri suçlar için de görevli mahkemeler, ilk derece adli yargı ceza mahkemeleri oldu. Emre İtaatsizlikte Israr suçuna yönelik kovuşturma için görevli mahkeme de Asliye Ceza Mahkemesidir.
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Emsal Kararlar
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Mahkeme Kararı – Yargıtay 19.CD, 2019/28743E., 2020/13852K.
“… Yerel Mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle; başvurunun süresi, kararın niteliği ve suç tarihine göre dosya incelendi, gereği görüşülüp düşünüldü:
Sanık hakkında amire fiilen taarruz ve emre itaatsizlikte ısrar suçlarından yürütülen yargılama sonucunda verilen görevsizlik kararlarının sanık tarafından temyiz edildiği ve dosyanın Dairemize gönderildiği anlaşılmakta ise de; İncelemeye konu görevsizlik kararlarının Bölge Adliye Mahkemelerinin faaliyete geçtiği 20/07/2016 tarihinden sonra verilmesi nedeniyle 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 13/A maddesinin 5. fıkrasındaki atıf ile 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun 272. Maddesine göre istinaf kanun yoluna tabi olduğu ve 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 8/1. maddesinde yer alan 20/07/2016 tarihinden önce ilk derece mahkemelerince verilen hükümlerin temyiz incelemesinde bozulması üzerine mahkemesince yapılacak yargılama sonucunda kurulacak ikinci hükümlerin de temyiz incelemesine tabi olacağı yönündeki düzenleme gözetildiğinde anılan karar yönünden daha önceden Yargıtayca verilmiş bir bozma kararının da bulunmadığı anlaşıldığından, esası incelenmeyen dosyanın istinaf incelemesinden geçirilmek üzere ilgili Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesi amacıyla Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 04/11/2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.”
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Mahkeme Kararı – Yargıtay 19.CD, 2018/8480E., 2020/7593K.
“… Emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşması için, askerî hizmete ilişkin bir emrin varlığı, bu emre hiç uyulmaması ya da söz veya fiille emrin yerine getirilmesinin reddedilmesi veya emrin tekrar edilmesine rağmen gereğinin yerine getirilmemesi, ayrıca failde emre itaatsizlikte ısrar şuur ve iradesinin bulunup bulunmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
05/05/2015 günü sayın Cumhurbaşkanının Tekirdağ iline planlı ziyaretinin olduğu, ziyaret programı dahilinde Tekirdağ’a helikopter ile intikal edip 8.Mknz.P.Tug.K.lığı kışlasında konuşlu helikopter pistine inmesinin, buradan da il içinde temas ve incelemelerde bulunup aynı şekilde ilden ayrılmasının planlandığı, durumun bir gün evvel Tugay Komutanlığına bildirildiği, olay günü de sayın Cumhurbaşkanının karşılamayı müteakiben 8.Mknz.P.Tug.K.lığını ziyaret ederek oradan ayrıldığı, Tugay Komutanı tarafından ise “Cumhurbaşkanının gelişi sebebiyle ikinci bir emre kadar kadar mesainin devam edeceği ve Cumhurbaşkanının helikopter ile gidişini müteakip mesainin biteceği” yönünde emir verildiği, verilen bu emrin mesaiyi terk etmek üzere kışla nizamiyesinde bulunduğu sırada sanığa hem mesaj yolu ile hem de Per.Asb…. tarafından telefonda tebliğ edildiği, sanığın ise emir tebliğ edilmesine rağmen emrin gereğini yerine getirmediği ve mesaiye devam etmeyerek kışlayı terk ettiği, Anayasanın 104. maddesine göre Başkomutan sıfatına haiz sayın Cumhurbaşkanının plan dışına çıkarak birlikleri tek tek ziyaret etme veya denetleme veyahut bilgi talebinde bulunma gibi aniden gelişebilecek olası durumlar karşısında tedbir alması, hangi personele ihtiyaç duyulacağını önceden bilmesinin mümkün olmaması nedeniyle tüm personelin hazırlıklı olması maksadıyla Tugay Komutanı tarafından verilen emrin askeri hizmete ilişkin olduğu ve sanığa tebliğ edilmek suretiyle somutlaştırıldığı dikkate alındığında sanığın atılı suçu işlediği anlaşıldığından mahkumiyeti yerine yetersiz gerekçeyle beraat kararı verilmesi,
Kanuna aykırı ve Askeri Savcı ile hükmü temyiz etmeye yetkili Komutanının temyiz nedenleri bu itibarla yerinde görüldüğünden tebliğnameye aykırı olarak, HÜKMÜN 5320 sayılı Kanun’un 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nin 321. maddesi uyarınca, BOZULMASINA…”
Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Mahkeme Kararı – Yargıtay 19.CD, 2019/30136E., 2020/2789K.
“… Sanığın, verilen emirlere rağmen sosyal paylaşım sitesinde askeri birlikte üniformalı çekilen fotoğraflarını paylaşmak suretiyle emre itaatsizlikte ısrar suçunu işlediği iddia ve kabul olunan somut uyuşmazlıkta;
Askeri Yargıtay Daireler Kurulunun 04/04/2013 tarihli ve 2013/35-32 sayılı kararında ayrıntılı bir şekilde belirtildiği üzere, sosyal paylaşım siteleri ve internet üzerinden askeri fotoğrafların paylaşılmayacağına dair, Birlik Komutanlığınca tebliğ edilen emrin, birlik disiplini ve güvenliğinin sağlanması için istihbarata karşı koyma amaçlı getirilmiş hizmete ilişkin bir emir olduğu, bu itibarla, sanığın kendisine tebliğ edilen bu emre aykırı davranışının ASCK’nin 87/1’inci maddesinde düzenlenen emre itaatsizlikte ısrar suçunu oluşturduğu gözetilmeden mahkumiyeti yerine yazılı şekilde beraatine karar verilmesi,
Kanuna aykırı ve Askeri savcının temyiz nedenleri bu itibarla yerinde görüldüğünden teblignameye uygun olarak, HÜKMÜN 5320 sayılı Kanun’un 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nin 321. maddesi uyarınca, BOZULMASINA…”
Sıradaki Makelemiz : Ankara Ceza Avukatı
