Acele kamulaştırma , acele ve ivedilik gerektiren durumlarda gerekli olan özel mülkiyetteki taşınmazlara kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere idare tarafından el konulmasıdır.
İdarenin, “olağan dışı” birtakım durumlar karşısında, kamulaştırmaya konu taşınmazlara daha acil olarak ihtiyaç duyması, anılan taşınmazları bir an önce kullanmaya başlamaya ihtiyacı olması , bir başka ifadeyle, kamu yararının daha baskın bir hale gelmesi durumunda, olağan usulden ayrılması söz konusu olabilir. Bu doğrultuda, Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde, “olağan dışı” hallerde, belli şartların varlığına bağlı olarak, olağan usuldeki bazı işlemler sonradan tamamlanmak üzere, idarenin kamulaştırmaya konu taşınmaza el koymasına izin verilmiş ve bu istisnai yöntem özel olarak düzenlenmiştir. (Yılmazoğlu/Duman, s. 534; Karaman, s. 49-50; Arslanoğlu, Mehmet, “Acele Kamulaştırma”, MÜHFD, Cilt: 19, Sayı: 3, s. 203-224, s. 205.)
Anayasanın kamulaştırmayı düzenleyen 46. maddesinde ve diğer maddelerinde özel olarak acele kamulaştırmadan söz edilen bir hüküm bulunmamaktadır. Bununla beraber Anayasanın acele kamulaştırmaya ilişkin bir düzenleme getirmemesi, kanun koyucunun bu alanda bir düzenleme yapmasına engel teşkil etmemektedir. Nitekim kanun koyucu da 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde istisnai bir kamulaştırma yöntemi olan acele kamulaştırma kurumuna yer vermiştir.
Acele kamulaştırma; 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. Mahkemece verilen taşınmaz mala el koyma kararı tapu müdürlüğüne bildirilir. Burada önemli olan husus acil ihtiyaç olması veya olağanüstü bir durumun bulunması gerekmektedir.
- Acele bir ihtiyacın bulunması
- Olağanüstü bir durum olması gerekmektedir.
Danıştay Altıncı Dairesinin 19.06.2013 tarihli, E:2011/7828, K:2013/4308 sayılı kararında; “…acelelik hali ve bu hali gerekli kılan durumlar ile gerek acele kamulaştırmanın konusu gerekse acele kamulaştırılacak taşınmazlar somut ve açık bir biçimde gösterilmek suretiyle acele kamulaştırmanın kapsamı ve çerçevesinin belirlenmesi … gerekmektedir”
Görüleceği üzere acele kamulaştırma yapılabilmesi için; 2942 sayılı kamulaştırma kanunun 27. Maddesinde acele kamulaştırma hangi durumalarda yapılacağı belirtilmişitir ;
Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde
- 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu uyarınca yurt savunması ihtiyacının ortaya çıkması durumunda
- Özel kanunlarla öngörülen hallerde
Ankara Gayrimenkul Avukatı olarak Reform Hukuk Büromuzdan kamulaştırma konularında destek istiyorsanız hemen iletişime geçebilirsiniz.
Acele Kamulaştırma Süreci
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi, acele kamulaştırma sürecine ilişkin olarak “… kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda yer belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.” denilmiştir.
Her şeyden önce kişinin özel mülkiyetinde bulunan bir taşınmaz hakkında acele kamulaştırma prosedürü başlamadan önce o taşınmazın kamulaştirilmasının gerekip gerekmediğine karar vermek gerekir.
Bu doğrultuda, öncelikle Kamulaştırma Kanununun 3. maddesi uyarınca, kamulaştırma işlemi için yeterli ödeneğin temin edilmesi gerekmektedir. Ardından, kamulaştırma konusu taşınmazın bulunduğu alana ilişkin kamu yararı kararının alınması, daha sonrasında ise, Kanunun 7. maddesi uyarınca taşınmaz belirlendikten sonra kamulaştırılacak taşınmaz malların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planın yapılması ve kamulaştırmaya konu taşınmazın maliklerinin, tapuda kaydı yoksa zilyetlerinin ve bu kimselerin adreslerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Bu aşamaya kadar normal kamulaştırma prosedürü ile aynıdır,
Kısaca buraya kadar ki aşamada;
- Ödeneğin temin edilmesi
- 2942 sayılı kanun uyarınca Kamu yararı kararı alınması
- Kamulaştırılacak taşınmaz belirlenir
- Taşınmazın maliki veya malikleri veya mirasçılar belirlenir
- Taşınmaz tapu siciline şerh verilmesi
Bu aşamadan sonra kamulaştırma prosedüründe satın alma usulü denenmesi yapılmaktadır. Ancak acele kamulaştırmada acele kamulaştırma kararı alınarak taşınmaz idare adına tescil edilmektedir.
Acele Kamulaştırma İşlemlerine Geçilmesi
Acele kamulaştırma için her şeyden önce kanunda belirtilen aciliyet hallerinin somut olayda bulunması gerekmektedir. Süreç bu hallerin mevcudiyetinin tespitinin ardından başlar. Söz konusu sürecin aşamaları şunlardır:
Kamulaştırma Kanunu uyarınca belli sürelere bağlanan satın alma işlemlerinin tamamlanması, olağan dışı ve acil duruma istinaden yapılan acele kamulaştırma işlemleri için zaman kaybına neden olacaktır. Bu nedenle, satın alma usulü ve bundan sonraki sürecin daha sonradan tamamlanmak üzere geçilmesi ve Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde öngörülen prosedürün izlenmesi gerekmektedir.
Kamulaştırma kanunun 27. Maddesi uyarınca Kamulaştırmanın acele yapılmasına ilişkin “acelelik” kararı alındıktan sonra, ilgili idare tarafından kamulaştırmaya konu olan taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesine başvurularak, yedi gün içerisinde seçilecek bilirkişilerce, taşınmazın değerinin 10. madde esasları uyarınca tespit edilmesinin talep edilmesi gerekmektedir.
Sürecin başlangıcından sonra kamulaştırma işlemini yapacak olan ilgili idarenin, kamulaştırılacak taşınmazların gerçek bedelinin tespitinin belirlenmesi amacıyla mahkemeye başvurması gerekir. Acele kamulaştırma görevli mahkeme, kamulaştırmaya konu olan taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yani bedel tespiti de Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından yapılacaktır. Mahkeme, bu bedel tespitini en fazla 7 gün içerisinde karar bağlayacaktır.
Acele kamulaştırma görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından verilen bedel tespiti kararının ardından belirlenen bedel, ilgili idare tarafından, kamulaştırmaya konu olan taşınmazların malikleri adına bankaya yatırılacaktır.
Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca, taşınmaza el konulabilmesi, mahkeme tarafından tespit edilen değerin bankaya yatırılması şartına bağlıdır.
İdarenin, Asliye Hukuk Mahkemesince belirlenen bedeli bankaya yatırmasıyla beraber taşınmazı bir an önce fiili olarak kullanmaya başlamak için tahliye ettirmesi gerekir. Taşınmaz malik tarafından kullanılıyorsa malikin, kiracı tarafından kullanılıyorsa kiracının taşınmazı boşaltması için gerekli iş ve işlemler yapılmalıdır
Acele kamulaştırma bedelinin bankadan çekilmesi için taşınmazların maliklerinin yani hak sahiplerinin kimlik bilgilerini ibraz etmesi gerekmektedir.
Acele Kamulaştırma Bedelinin Bankadan Çekilmesi
Kamulaştırma Kanunu madde 27’ye göre idare tarafından mal sahibi adına acele kamulaştırma bedeli bankaya yatırılmaktadır. Acele kamulaştırma bedelini bankaya yatıran idare ardından aldığı makbuzu mahkemeye sunmaktadır. Bunun üzerine mahkeme acele el koyma kararı vermektedir; söz konusu bu karar ilgili taşınmaz sahibine tebliğ edilmektedir.
Taşınmaz sahibine tebliğin ardından taşınmaz sahibi, tapuda ferağ vererek bankada adına yatırılan parayı aldığı takdirde kamulaştırma işlemi kesinleşir ve kamulaştırma bedeli olur. Taşınmaz sahibinin ferağ vermemesi halinde İdare tarafından Kamulaştırma Kanunu kapsamında kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davası açılmaktadır.
Olağan Kamulaştırma Usulüne Dönüş
Kamu idaresi tarafından acele kamulaştırma yoluyla taşınmaza el konulduktan sonra yani idare tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu uyarınca normal kamulaştırma prosedürüne devam etmesi gerekmektedir.
Asliye Hukuk Mahkemesi’nin acele kamulaştırma bedel tespiti kararının ardından idare tarafından maliklere uzlaşma amacıyla bir tebligat gönderilir.
Taraflarca anlaşma sağlandığı durumda kamulaştırmaya konu olan taşınmazın maliki en fazla 45 gün içerisinde tapudan ve taşınmaz üzerindeki tüm haklarından söz konusu idare lehine feragat ettiğini bildirir ve taşınmazın ilgili idareye tescilini sağlar.
Taraflar arasında anlaşma sağlanamadığı durumlarda ilgili idare yine görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesine taşınmazın kendi adına tescili ve bedel tespiti için dava açar. Bu usul Kamulaştırma Kanununun 10. maddesinde öngörülmüş bir usuldür.
Sıradaki Makelemiz : Ankara Ceza Avukatı
